چگونه میتوانیم از علم آیندهپژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
بارها از من این سوال پرسیده میشود که آیا اقدامپژوهی روشی برای معلمان است؟ من در پاسخ میگویم: “البته که نه“!
در مدت 20 سالی که با اقدامپژوهی آشنا هستم؛ درباره آن مطالعه کردهام؛ کتابهایی را نوشته و ترجمه کردهام؛ و کارگاهها و دورههایی را برگزار کردهام، بیش از همه در معرض سوالِ بالا، قرار گرفته بودم. شاید دلیل اصلی طرح وسیع این سوال این باشد که آموزش و پرورش از اوایل دهه 1380 اقدامپژوهی را جدی گرفت و از طریق پژوهشگاه تعلیم و تربیت، در مدارس و برای معلمان ترویج داد و از آن پس معلمان، به طور گسترده با اقدامپژوهی درگیر بودند: چنین بود که این برداشت ترویج شد. خوب است یادآوری کنم که در سطح دنیا هم، اولین توجه جدی به اقدامپژوهی در آموزش و پرورش و برای معلمان طرح شد و رواج یافت هرچند دلیل استقبال نظامهای پیشرفته آموزشی از اقدامپژوهی، برای امتیاز و رتبه و جایزه دادن به معلمان نبود.
اقدامپژوهی را میتوان در همه مشاغل و کارها، چه کارهای رسمی و چه غیررسمی مورد استفاده قرار داد. اقدامپژوهی مانند آچاری برای باز و بسته کردن مهرههای زندگی قابل بهکارگیری است. پیش از شروع به اقدامپژوهی، شما میتوانید از آن بهعنوان ابزار پیشرفتهای برای تشخیص استفاده کنید: اقدامپژوهی پیش از شروع، نتایج آسیبشناسی را به صورت تشخیصی اعلام میکند تا بدانید که مسایل زندگی شما با آن باز خواهد شد؛ یا بهبود پیدا میکند؛ یا نه؟ وقتی میگویم مسایل زندگی، منظورم هر نوع مسئله جدی است که در زندگی شغلی و شخصی با آن روبهرو هستیم.
اگر کسی برای یک بار هم که شده، اقدامپژوهی را برای یکی از مسایل اصلی زندگیاش به کار بگیرد و آثار مثبت آن را در زندگی خود لمس کند، نمیتواند آن را نادیده بگیرد؛ بهطور مستمر از آن استفاده خواهد کرد؛ و استفاده از آن را به دوستان و همکاران خود نیز توصیه میکند.
ما در پردیس توسعه انسانی، اقدامپژوهی را یکی از راههای اصلیِ توسعه فردی میدانیم. هیچ روش و تکنیکی مانند اقدامپژوهی نمیتواند مربی، مرشد، یار، و همراه شما در حل مسایل و پیشرفت در زندگی شغلی و شخصی باشد. این مقاله، در ادامه مقالاتی که در پردیس مرتبط با اقدامپژوهی ارایه شده، تهیه شده و در اختیار شما قرار گرفته است. از جمله اگر مایل بودید توصیه میکنم مقاله چرخه اقدامپژوهیپژوهی چیست؟ را نیز مطالعه کنید.
برای رفع هرگونه ابهام یا طرح سوال، با ما در تماس باشید.
اقدامپژوهی روشی است که در زمینههای مختلف زندگی از جمله در خدمات، تولید، و توسعه سازمانی مورد استفاده قرار میگیرد. اقدامپژوهی یک روش سیستماتیک و مشارکتی است که به انجام تحقیق، با همکاری متخصصان یا ذینفعان با دو هدفِ حل مسئله و یا بهبود در یک زمینه یا موقعیت خاص مرتبط میشود.
هدف اصلی اقدامپژوهی پرداختن به مسایل یا چالشهای دنیای واقعی و ایجاد دانش و درک صحیح است که بتواند با شناخت دقیق، اقدامات عملی برای حل مسئله یا بهبود اوضاع را هدایت کند. اقدامپژوهی میتواند بین شکافِ تئوری و عمل پل بزند و با مشارکت فعال کسانی که با مسئله ارتباط دارند، با اطمینان خاطر، بهترین راه برای حل مسئله را شناسایی و آن را در عمل پیاده کند. در اقدامپژوهی، مادامی که مسئله حل نشده باشد، پروژه ادامه خواهد یافت.
بهطور کلی، اقدامپژوهی فرآیندی پویا است که بر همکاری، یادگیری، و کاربرد عملی یک روش تحقیق در حل مسایل زندگی تأکید دارد. این روش به افراد شاغل و حرفهای امکان میدهد تا فعالانه در فرآیند تحقیق شرکت کنند، و بر اساس شواهد، و با تکیه بر تفکر، تصمیمات آگاهانه بگیرند.
شاید برای شما که احتمالا اطلاعات کاملی درباره روشهای تحقیق ندارید یا به دلیل فاصله افتادن بین تحصیل تا اشتغال و زندگی حرفهای، برخی از اطلاعات را فراموش کرده باشید، بهتر باشد که در همین آغاز مقاله، مراحل یا گامهای اقدامپژوهی را معرفی کنم تا به این باور برسید که اقدامپژوهی، پیچیده و دشوار نیست و فرایند آن توسط هر فردی برای حل مسئله یا بهبود وضعیت، قابل اجرا است. مراحل کلیدی که معمولاً اقدامپژوهی مطابق با آن انجام میشود عبارتند از:
شناسایی دقیق یک مسئله: میتوانید برای شناسایی یک مسئله خاص یا موضوعی که شما را نگران کرده است، دست بهکار شوید و با همکاری و مشورت نزدیک با همکاران یا دوستان، مسئله را شناسایی و حد و مرز آن را تعیین کنید.
جمعآوری دادهها: دادهها از طریق ابزارهای مختلفی مانند مشاهده، نظرسنجی یا بررسی اسناد و مدارک جمعآوری میشوند. این دادهها به کمک هر ابزاری که جمعآوری میشود باید به درک مسئله کنونی، وضعیت فعلی، و زمینههای بالقوه برای بهبود، کمک کند.
تجزیه و تحلیل یافتهها: دادههایی را که جمعآوری کردهاید باید به دقت تجزیه و تحلیل و با ذهن شما بازنمایی شوند. در این مرحله، باید به بینش و درک درستی از مسئله دست پیدا کنید و بر پایه شناخت مسئله، راه حلهای احتمالی را شناسایی کنید.
برنامهریزی اقدام: بر اساس تجزیه و تحلیلی که انجام دادهاید، برای طراحیِ برنامه بهمنظور حل مسئله یا بهبود وضعیت، اقدام کنید. در این مرحله هم نیاز به همکاری کسانی دارید که بهطور مستقیم یا غیرمستقیم با مسئله شما ارتباط دارند.
اجرا: وقتی برنامه اقدام تنظیم و تصویب شد حالا باید آن را برای حل مسئله و یا بهبود به اجرا درآورید. در این مرحله بهطور فعال از توانایی، ظرفیت، و امکاناتِ همکاران یا دوستان استفاده کنید. اجرا، نیاز به نظارت مستمر دارد که در مسیر اجرای راه حل مسئله، از هدف انحراف نداشته باشید و زحمات خود را هدر ندهید. میتوانید به یکی از دوستان یا همکارانتان ماموریت بدهید که بی تعارف، مراقب عملکرد شما در اجرای راه حل باشد و خطاهای اجرا را به شما گوشزد کند.
ارزیابی و تأمل: در این مرحله، نتایج اقدامپژوهی برای حل مسئله، و مداخله برای بهبود را مورد ارزیابی قرار دهید. در این مرحله باید نتایج بهدست آمده برای حل مسئله را ببینید و شواهد آن را مشخص و ثبت کنید تا در صورت لزوم در اختیار دوستان و همکاران خود قرار دهید. یکی از کارهایی که در این مرحله انجام میشود، بازاندیشی و تامل درباره نتایج است. باید بتوانید به نتایج بهدست آمده اعتماد نمایید، و اطمینان پیدا کنید که مسئله، حل شده، یا بهبود در کارها، رخ داده است.
به اشتراکگذاری و انتشار: حالا که با اطمینان اعلام میکنید که مسئله را حل کردهاید، باید بتوانید یافتهها را در سطح گسترده با دیگران به اشتراک بگذارید. اشتراک یافتههای اقدامپژوهی، یکی از جدیترین کارهایی است که برای نشان دادن اعتبار تحقیق خود میتوانید انجام دهید. این کار، پیامآور این نکته است که نه فقط خواستهاید از طریق اقدامپژوهی مسایل زندگی شغلی و شخصیتان را حل کنید که تلاش کردهاید در همان زمینه و حوزههای مشابه، دانش را توسعه دهید.
در حالی که اقدامپژوهی را میتوان در بسیاری از زمینههای شغلی به کار برد، مناسب بودن آن برای یک شغل خاص، ممکن است به عوامل مختلفی بستگی پیدا کند. اقدامپژوهی بهویژه برای موقعیتهایی که نیاز به حل مسئله، بهبود مستمر، یا نوآوری در یک زمینه خاص وجود دارد، مناسب است.
برای مثال فرض کنید شما صاحب کسب و کاری در یک شهر بزرگ هستید که به اندازه کافی و مورد انتظار فروش نمیدهد. شما راههای زیادی را امتحان کردهاید؛ از همکاران خود مشورت خواستهاید؛ سرمایهتان را افزایش دادهاید؛ دست به هزینه کردن برای تبلیغات زدهاید؛ و اقدامات ریز و درشت دیگری را انجام دادهاید اما فروش و در نتیجه سود شما افزایش پیدا نکرده است.
در برخورد با چنین مسئلهای هم اقدامپژوهی ممکن است به شما کمک کند. شما میتوانید به زمینههایی مانند رضایت مشتری، بهبود فرآیند، یا تنوع عرضه محصولات و کالاها فکر و اقدام کرده باشید. به کمک اقدامپژوهی، اگر فروشگاه با چالشهایی در حفظ مشتری مواجه است، یک رویکرد اقدامپژوهی میتواند شامل جمعآوری دادهها در مورد ترجیحات مشتری، انجام نظرسنجی یا مصاحبه با مشتریان، تجزیه و تحلیل یافتهها، و توسعه و اجرای مشترک استراتژیهایی برای افزایش رضایت و وفاداری مشتری باشد. لازم نیست لیسانس مدیریت بازرگانی داشته باشید یا حتی در یک رشته دانشگاهی درس خوانده باشید، اقدامپژوهی این کارها را توسط خودتان امکانپذیر میسازد.
اقدامپژوهی همچنین میتواند برای کاوش و بهبود فرآیندهای داخلی فروشگاه ارزشمند باشد: منظور، شناسایی ناکارآمدیها در مدیریت موجودی، تجزیه و تحلیل گردش کار، مشارکت دادن نیروهای شاغل فروشگاه در شناسایی زمینههای بهبود، و اجرای تغییرات برای سادهسازی عملیات است.
خب، طبیعی است که شما باید عملی بودن و مقیاس اجرای اقدامپژوهی در هر یک از بسترهایی که شاید راه حل مسئله در آنها خوابیده باشد را در نظر داشته باشید. کسبوکارهای کوچکتر یا نقشهای خاص ممکن است از نظر زمان، منابع و دسترسی به تخصص و شایستگیِ تحقیق، دارای محدودیتهایی باشند. در چنین مواردی، رویکرد هدفمند و عملیتر، مانند استفاده از نظرسنجیها با هدف شناسایی بازخورد مشتریان، ممکن است امکانپذیر و منطقیتر باشد.
در نهایت، کاربردی بودن اقدامپژوهی به اهداف، چالشها و منابع خاص فروشگاه یا هر زمینه شغلی دیگری بستگی دارد. ارزیابی امکانسنجی و مزایای اقدامپژوهی در یک موقعیت خاص مستلزم بررسی دقیق همه این عوامل است.
بیایید با هم یک مثال دیگر را مرور کنیم که بهتر متوجه شویم اقدامپژوهی میتواند در بسیاری از زمینه و موقعیتهای شغلی و حرفهای ابزار دست ما برای حل مسئله و بهبود عملکرد باشد. در مثال فروشندهای که به اندازه کافی فروش نداشت ما با یک مسئله روبهرو بودیم. اما در این مثال، با کارمندی مواجه هستیم که با مسئلهای روبهرو نیست اما تمایل دارد تا عملکرد بهتری داشته باشد و در کار خود موفقتر باشد. فرض کنیم شما یک کارمند هستید که به عنوان نیروی دفتری کار می کنید، قطعا میتوانید از اقدامپژوهی برای بهبود عملکرد خود استفاده کنید. بیایید خیلی سریع کارهایی که باید انجام دهید را با هم مرور کنیم.
زمینههای بهبود را شناسایی کنید: به مسئولیتهای شغلی خود فکر کنید و زمینههای خاصی را که احساس میکنید میتوانید عملکرد خود را افزایش دهید شناسایی کنید. این زمینهها میتوانند شامل وظایفی مانند سازماندهی، مدیریت زمان، خدمات مشتری، یا هر جنبه دیگری از وظایف نقش شما باشند.
هدفها را تعیین کنید: اهداف مشخص و قابل اندازهگیری را که میخواهید در حوزههای مشخص شده بهدست آورید، تعیین کنید. بهعنوان مثال، اگر میخواهید رضایت ارباب رجوع را بهبود دهید، هدف شما میتواند این باشد که نمره رضایت از عملکردتان که ارباب رجوع بهشما میدهد را ظرف 6 ماه، از نمره 87 تا 92 بر مقیاس 100 بالا بیاورید.
دادهها را جمعآوری کنید: هر کارمندی تصویری از عملکرد خود دارد که همیشه با واقعیت منطبق نیست. دادههای مرتبط را جمعآوری کنید تا از عملکرد فعلی خود اطلاعاتی کسب کنید. این مرحله میتواند شامل ردیابی معیارها، جستجوی بازخورد از همکاران یا سرپرستان، یا حتی انجام خودارزیابی باشد.
یافتهها را تجزیه و تحلیل کنید: دادههایی که جمعآوری کردهاید را تجزیه و تحلیل و در مورد یافتهها تأمل کنید. الگوها، نقاط قوت، و زمینههای بهبود را شناسایی کنید. این فرآیند میتواند به شما کمک کند تا درک بهتری از عملکرد خود و استراتژیهای بالقوه برای بهبود داشته باشید.
برای بهبود برنامهریزی کنید: بر اساس تجزیه و تحلیل، برنامه اقدام طراحی کنید که در آن گامهای خاصی را مشخص کرده باشید و قصد دارید برای بهبود عملکرد خود بردارید. در اینجا میتوانید استراتژیهایی مانند جستجوی آموزش یا منابع اضافی، اجرای تکنیکها یا رویکردهای جدید، یا درخواستِ راهنمایی، یا دریافتِ راهنمایی از همکاران با تجربهتر را در نظر بگیرید.
برنامه بهبود عملکرد خود را اجرا کنید: برنامه اقدام خود برای بهبود عملکردتان که در مرحله قبلی بهدست آورده بودید را عملی کنید و بهطور فعال بر پیشرفت خود نظارت کنید. تغییراتی که ایجاد میکنید را پیگیری کنید و تأثیر آنها را بر عملکردتان ارزیابی کنید. باید بتوانید به اهداف خود برای بهبود متعهد بمانید و زود، دست از برنامهتان نکشید.
نتیجه را ارزیابی کنید: بهطور منظم نتایج اقدامات بهبودآفرین عملکردتان را ارزیابی کنید. ببینید که تا کجا به اهداف خود دست یافتهاید؟ موفقیتهای خود را جشن بگیرید و هر حوزهای که در آن هنوز نیاز به بهبود بیشتر دارید را شناسایی کنید. برنامه اقدام خود را در صورت لزوم باز-تنظیم کنید و چرخه بهبود را تا رسیدن به هدف ادامه دهید.
فراموش نکنید که اقدامپژوهی فرآیندی است که مستلزم یادگیری و سازگاری مداوم است. با به کار بردن این اصول در عملکرد خود، میتوانید گامهای مهمی برای ارتقای مهارتهای خود بردارید و به رشد حرفهای خود کمک کنید.
خلاصه نحوه استفاده از اقدامپژوهی در حل مسئله یا بهبود عملکرد این است که شما میتوانید در هر شغل و حرفهای که هستید، به طور مداوم یاد بگیرید، تغییر کنید، با تغییرات سازگار شوید، مسایل کاری و زندگیتان را حل کنید، و عملکرد شغلی خود را در طول زمان بهبود دهید. اقدامپژوهی یک روش سیستماتیک و قابل اعتماد، برای بهبود مهارتها، دانش، و اثربخشی در هر شغل است. امروز دنیای ما چه در وجه شغلی و چه شخصی، ثابت و ایستا نیست. ما نمیتوانیم در اندیشه و نگاه و عملکرد ایستا باشیم. اقدامپژوهی قطار بزرگ و مطمئنی است که اگر بتوانیم بر آن سوار شویم چون اسب راهواری ما را به سر منزل مقصود خواهد رساند.
هر پیشنهاد یا نکته انتقادی و اصلاحی که در رابطه با این مقاله دارید با پردیس توسعه انسانی تماس بگیرید و در میان بگذارید.
2 دیدگاه
به نظرم خیلی از ما در مواقعی در حال انجام اقدامپژوهی هستیم بدون اینکه ازش باخبر باشیم. این که با کمک متخصصان بتونیم این روش رو به شکل صحیح به کار ببریم و به نتایج بهتری برسیم واقعا عالیه.
ممنون از شما برای انتشار این مطلب.
ممنون و تشکر از شما