روایی و پایایی در پژوهش‌های کمّی

روایی چگونه ارزیابی می‌شود؟

روش‌های تعیین روایی عبارت‌اند از:

روایی محتوا (content validity): به این مطلب اشاره دارد که سؤالات یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه‌ی سؤال‌های ممکن است که می‌توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد. برای تعیین روایی محتواییِ یک آزمون، از قضاوت متخصصان استفاده می‌شود.

روایی صوری (face validity): روایی صوری نوعی از روایی محتوایی است که با استفاده از نظر متخصصان تعیین می‌گردد. به بیان ساده‌تر، روایی صوری به دنبال این است که تا چه حد سؤالات آزمون از نظر ظاهری شبیه موضوعی می‌باشد که محقق قصد اندازه‌گیری آن را دارد. به عنوان مثال، در برگزاری آزمون استخدامی برای جذب مهماندار باید صورت سؤالات هم نشان‌دهنده این موضوع باشد.

روایی ملاکی (criterion validity): منظور از روایی ملاکی میزان ارتباط بین نمرات حاصل از یک آزمون با نمرات حاصل از یک آزمون دیگر است؛ بنابراین، هر زمان که از نمرات یک آزمون برای پیش‌بینی عملکرد افراد در آزمون دیگر استفاده شود از روایی ملاکی بهره گرفته شده است. قابل ذکر است که آزمون دوم که عملکرد فرد در آن پیش‌بینی می‌شود ملاک نام دارد. گاهی این پیش‌بینی برای آینده است که به آن روایی پیش‌بینی (predictive validity) و گاهی این پیش‌بینی در زمان حال صورت می‌گیرد که به آن روایی همزمان (concurrent validity) می‌گویند.

روایی سازه (construct validity): روایی سازه به پایبندی یک اندازه‌گیری به نظریه و دانش موجود از مفهوم مورد سنجش ارتباط دارد. به عنوان مثال آزمون هوش در صورتی دارای روایی سازه است که نمرات حاصل از آن به سازه‌هایی که در نظریه‌های هوش آمده‌اند مرتبط باشد. تحلیل عاملی یکی از متداول‌ترین راه‌های تعیین روایی سازه است.