استعاره در علم مدیریت: نقش کنترل، نظارت، پیگیری و پایش در مدیریت

آبیاری زمین کشاورزی این داستان

دکتر علی عظیمی دانش‌آموخته دکتری مدیریت منابع انسانی از دانشگاه فردوسی مشهد، که اکنون کارشناس توسعه منابع انسانیِ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان است، به دلیل سال‌ها تحقیق و تدریس در آموزش، و آموزش مدیریت، مدل نوآورانه‌ای برای توسعه دانش مدیریت در سازمان‌ها ارایه داده است که برای اولین بار در «پردیس توسعه انسانی» یک نمونه از آن، به جامعه ایرانی مدیران، اعضای هیئت علمی رشته مدیریت، و دانشجویان رشته مدیریت کشور تقدیم شد. این دومین اثر از توسعه دانش مدیریت از طریق استعاره است که در موضوعِ نقش کنترل، نظارت، پیگیری، و پایش در مدیریت، با استفاده از استعاره آبیاری زمین کشاورزی ارایه می‌شود. دکتر عظیمی می‌گوید که ایده این استعاره را از کلام سپهبد شهید سلیمانی، به عاریت گرفته است که ضرورت پیگیری و تسهیل امور توسط مدیران ارشد را به دنبال کردن و بازکردن راهِ آب، توسط کشاورزان تشبیه نموده است.

از نگاه «پردیس توسعه انسانی»، استعاره‌ها ابزاری قدرتمند برای یادگیری و درک مفاهیم پیچیده مدیریت هستند. آن‌ها راهی برای ارتباط ایده‌های انتزاعی مدیریتی با مفاهیم آشناتر و ملموس‌تر ارایه می‌دهند که درک و به خاطر سپردن آنها را آسان‌تر می‌کند. با استفاده از استعاره‌هایی مانند آنچه در این مقاله ارایه شده است، شما می‌توانید درک عمیق‌تری از مفاهیم مدیریت به دست آورید و نحوه ارتباط آنها با موقعیت‌های واقعی و آشنا در سازمان خود را تجسم کنید. استعاره‌ها به ساده‌سازی ایده‌های پیچیده، افزایش درک، و ارایه چارچوبی برای شیوه‌های اثربخشِ مدیریت کمک می‌کنند.

«پردیس توسعه انسانی»، در راستای تحقق هدف‌های خود، به کمک استادان خوشنام مدیریت ایران، در این راه مشاور امین و همراهِ قابل اعتمادِ شماست. با ما در تماس باشید.

مراقب باش که آب، مسیر انحرافی نرود!

شاید حکایت قدیمی آن گلوله برف را شنیده باشید که بین افراد یک گروهان دست به دست شد و تا به ردیف آخر نفرات رسید تقریباً ذوب و تمام شده بود؛ نتیجه اینکه گاهی تخصیص بودجه و امکانات از سوی مرکز و ستاد به اندازه کافی هست اما تا زمانی که به انتهای زنجیره در صف می­رسد، دستخوش تحریف، انحراف و اضمحلال می­شود. یکی از راهکارهای اجرایی برای حل این مسأله، ایفای نقش «کنترل، نظارت، پیگیری و پایش» توسط مدیر است که در استعاره «آبیاری زمین کشاورزی» به آن می­‌پردازیم.در وظایف و کارکردهای اصلی مدیریت از یک قرن قبل که هنری فایول پنج کارکرد مدیریت را «برنامه­‌ریزی»، «سازماندهی»، «هماهنگی»،  «فرماندهی»، و «کنترل» برشمرد تا دهه­‌های اخیر که «رهبری» و «توسعه منابع انسانی» جایگزین «هماهنگی» و «فرماندهی» شدند، همواره بر نقش مدیر برای کنترل و نظارت و پایش اتفاق نظر وجود داشته است؛ به­‌طور عمومی، مدیریت نیازمند کنترل و نظارت است و البته در زیرشاخه­‌های مدیریت اجرایی، مدیریت پروژه، و مدیریت لجستیک و توزیع، این نقش «کنترل» جایگاه خاص پیدا می‌­کند.

اگر به حکایت شروع این مطلب برگردیم، مشخص است که توزیع و تخصیص صحیح، عادلانه و بهینه بودجه و امکانات، همیشه و تقریباً همه­‌جا یک مسأله و حتی معضل و بحران بوده است که «ریشه» و «راه ­حل» آن هردو در کنترل و نظارت پیدا می­‌شود؛ اگر بودجه یا امکانات را در قالب استعاره، آب کشاورزی درنظر بگیریم که بایستی به مقدار لازم و در زمان لازم به همه بخش‌­های زمین و مزرعه رسانده شود و یکایک درخت­ها و بوته­‌ها و گیاهان مدنظر کشاورز، سهم خود از این آب را دریافت کنند، به خوبی می­‌توان برخی از انواع کنترل در مدیریت را در این استعاره دنبال کرد.

کنترل پیش از عمل و طرح­‌ریزی برای کنترل

در آبیاری مزارع کشاورزی یک شبکه نانوشته اما هماهنگ بین مالک (زمین­دار)، کشاورز، کمک کشاورز (زعیم)، میرآب و آبیار برقرار است؛ در اینجا، «کنترل پیش از عمل» (Pre-action or Feed-forward control) از طریق طرح‌­ریزی نوبت­‌های آبیاری برای هر قطعه زمین کشاورزی مشهود است: معمولاً میرآب (مباشر و ناظر تقسیم آب کشاورزی) برای هر نوبت آبیاری، ده روز قبل با مالک زمین کشاورزی درباره تصمیم وی به دریافت یا واگذاری نوبت آبیاری تعیین تکلیف می­‌کند؛ یک هفته قبل با زعیم هماهنگ می­‌کند تا دستمزد آبیاری پرداخت شود؛ چندروز قبل به کشاورز اطلاع­‌رسانی می‌­کند تا برای برطرف­ کردن موانع مسدودکننده مسیر یا حذف علف­‌های هرز و … فرصت کافی وجود داشته باشد؛ و یک شب قبل به آبیار یادآوری می‌­کند تا درصورت نیاز، کارگر و ابزار لازم (بیل و برای نوبت‌­های شبانه چراغ دستی) فراهم شود.

اگر در مدیریت نیز به این شیوه پیش از شروع عملیات اجرایی و حتی قبل از تعریف پروژه جدید، کنترل و نظارت‌­ها را طرح­‌ریزی کنیم، قطعاً هدررفت منابع و انحراف از معیارها و استانداردها را بهتر می‌­توان کاهش داد.

کنترل سکانی و اقدامات اصلاحی حین اجرا

با شروع زمان نوبت آبیاری هر قطعه زمین کشاورزی، وظیفه آبیار این است که همزمان با بازشدن مسیر آب به سمت زمین کشاورزی موردنظر، تمامی موانع در طول مسیر را کنار بزند، در تقاطع جوی­‌های آب بین زمین­‌های همجوار، راه آب را مانند سوزنبان ریل­‌های قطار به سوی هدف تعیین مسیر کند، حفره‌­های ایجادشده احتمالی توسط حیوانات (و یا کودکان بازیگوش!) را شناسایی و رفع کند، با پارو زدن آّب به کمک بیل در طول مسیر جوی به جریان آب سرعت دهد، درصورت امکان با کوبیدن قسمت­‌های سست و نفوذپذیر زمین در طول مسیر تا مزرعه هدف از هدررفت آب پیشگیری کند، و باتوجه به محدود بودن زمان، آب را به یکایک کورت­‌های زمین کشاورزی هدف و به تناسب نوع و سن و جثه درختان و گیاهان سرتاسر آن زمین در سریع‌­ترین و بهینه‌­ترین مسیرها هدایت کند.در مدیریت اجرایی نیز لازم است درکنار تقسیم کار و تفویض اختیار، شخص مدیر همواره نظارت و پایش لحظه‌­ای و مستمر حین اجرا و طی فرایند را به­‌صورت پیشرو و فعالانه انجام دهد، گزارش­‌های نظارتی به‌­روز را رصد نماید، و روند پیشرفت صحیح امور را رأساً (و یا با کمترین تعداد واسطه ممکن) ظرفیت­‌سازی، تسهیل­‌گری و تا رساندن اقدامات به نتیجه و هدف دنبال کند. به این نوع کنترل که در قالب اقدامات اصلاحی حین عمل انجام می‌شود، می‌توانیم کنترل سکانی (Cybernetic or Steering control) بگوییم.

برای مشاهده کامل درس، لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

این اثر مشمول قانون حق مالکیت معنوی و استفاده از محتوای آن بدون اجازه پردیس توسعه انسانی غیرقانونی است.
تولید کننده محتوی:
دکتر علی عظیمی
پردیس توسعه انسانیی

6 دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

جدید‌ترین‌‌های پردیس

چگونه می‌توانیم از علم آینده‌پژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟

عادت‌هایت را اینگونه بشناس

روی پای خودت به هر چی می‌خوای برس

این داستان: توسعه منابع انسانی به روش مربی پرورش اندام

51 شاخص، تعریف، مصداق، و سوالِ مصاحبه استخدامی

چگونه می‌توانیم از علم آینده‌پژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟

عادت‌هایت را اینگونه بشناس

روی پای خودت به هر چی می‌خوای برس

این داستان: توسعه منابع انسانی به روش مربی پرورش اندام

51 شاخص، تعریف، مصداق، و سوالِ مصاحبه استخدامی

پردیس در شبکه اجتماعی

Translate »