آیا «معلم» پایان می‌یابد؟

چه اتفاق‌های باورنکردنی‌ای رخ داده است

از بامداد شنبه، باید بیدار و آماده رفتن به مدرسه می‌شدیم. صف صبحگاهی، رفتن به کلاس، نشستن و منتظر معلم ماندن و با ورود او به کلاس، شروع درس، و زندگی در دنیایی که با بیرون از آن تفاوت‌های زیادی داشت. این تصویرِ هر روزِ هفتۀ ما، در طول سال تحصیلی، از شنبه تا پنجشنبه‌ها بود که لذت تعطیلی جمعه‌ها آن را خوشایندتر از بقیه روزهای هفته می‌ساخت!

برای افرادی مثل من که به روش کاملا کلاسیک، در فضای فیزیکیِ مدرسه، درس خوانده‌اند، باور اینکه درس‌ها را می‌توانیم خارج از کلاس درس با وجود معلم‌های جدی بیاموزیم کمی سخت است؛ ولی این اتفاق افتاده است. تجربه دنیا پس از کرونا، به این خیال با سرعت بیشتری رنگ واقعیت زد که در هر جایی، به جز کلاس درس و در ساختمان مدرسه، می‌توان آموخت و رشد کرد؛ و حتی مدرک تحصیلی دریافت کرد. از آن متفاوت‌تر، وقوع و تحقق این تجربه دست کم در 10 سال گذشته است، که هر کسی در هر کجای دنیا می‌تواند معلم ما باشد. به فهرست اطلاعات واقعی از دنیای این روزهای مردم دنیا نگاه کنید. این ویژگی‌های آموزش و پرورش بر اساس تحقیق، در سال 2023 است:

• یادگیری دانش‌آموزان در خانه بهتر از مدرسه است؛
• دانش‌آموزان مجبور نیستند از برنامه درسی ساخت‌یافته و سراسری استفاده کنند؛
• درس‌هایی که دانش‌آموزان می‌آموزند گسترده است و از نظام سلسله مراتبیِ برنامه درسی تابعیت نمی‌کند؛
• تفاوت‌های فردی در یادگیری بهتر دیده می‌شود؛
• مسئولان جدیدی در کنار نظام آموزشی برای رشد همه‌جانبه دانش‌آموزان به رسمیت شناخته شده‌اند که از جمله مهم‌ترین آنها صاحبان شرکت‌های بزرگ مانند مایکروسافت است؛
• پدر و مادر برای فرزندان خود، تدریس نمی‌کنند، بلکه وظیفه آماده‌سازی و تأمین مواد و منابع یادگیری را بر عهده دارند.

در چنین فضایی و با مرور این واقعیت‌ها، در دنیای فردا چه بر سر «معلمی» خواهد آمد و برای معلم چه اتفاقی می‌افتد؟

«معلمی» چگونه به معلمان واگذار شد؟

هیچ کدام از ما 100 سال پیش را به یاد نمی‌آوریم! اما بر اساس شواهد، در سال 1302 هجری خورشیدی، «معلمی» یک کار ثابت و واحد برای دارنده یک شغل نبود، زیرا «معلمی» بیشتر یک کارکرد اجتماعی داشت. منظور از کارکرد اجتماعی، یعنی یک شهروند در هر کجای ایران یا دنیا که به‌سر می‌بُرد، در کنار شغل خود که پیشه‌وری، برزگری، یا هر شغل دیگری بود، به فرزندان خود یا بچه‌های آشنایان و اهل محل درس می‌داد. اغلب کسانی که سواد خواندن، نوشتن، و یا خواندن و نوشتن داشتند، به خود تکلیف می‌کردند که به‌ویژه به کودکان و نوجوانان درس بدهند. درس دادن معادل آموزش دادن و درس آموختن، همان یادگرفتن بود! میزان موافقتِ پدران و مادران با فرستادنِ فرزندان‌شان به مدرسه، روز به روز بیشتر شد و در نتیجه لزوم ایجاد و راه‌اندازی مدارس با سرعت بیشتری افزایش پیدا کرد. مدارس نیاز به معلم داشتند و به این ترتیب، تعداد کسانی که مانند گذشته، بتوانند عهده‌دار درس دادن به کودکان شوند، کمتر از میزان نیاز مدارس و تعداد متقاضیان شد. در این شرایط «معلمی»، به معلم واگذار و تبدیل به شغل شد، تا پاسخگوی نیازهای روزافزون باشد.