مفهوم شایستگی در مدیریت: یک مرور جامع (بخش اول)

شایستگی در مدیریت

در شاخه‌های مختلف رشته مدیریت ،به مفهوم شایستگی توجه شده است .در میان این شاخه‌ها ،اصطلاح شایستگی، یکی از مهمترین واژه‌های پرکاربرد در «مدیریت منابع انسانی» است که پس از درک اهمیت آن از سوی متخصصان به عنوان زیر بنای بسیاری از مفاهیم این شاخه شناخته و مورد استفاده قرار گرفته است. 

نظریه شایستگی محور و پیرو آن شایستگیِ محوری در ادبیات مدیریت استراتژیک و گستره وسیعی از اصطلاحات مانند مدیریت منابع انسانی شایستگی محور، مدل شایستگی، چارچوب شایستگی، نقشه شایستگی، مدیریت شایستگی، ارزیابی شایستگی و مصاحبه شایستگی محور در بدنه دانش مدیریت منابع انسانی، اصطلاح شایستگی را به یکی از مباحث داغ مدیریت بدل کرده است. به علاوه، مشاهده رد پای ملموس شایستگی در اغلب فرآیندهای منابع انسانی باعث شده که درک مفهوم آن برای دانشجویان این رشته و کارشناسان و مدیران منابع انسانی به عنوان امری ضروری تلقی گردد .

در ادامه، چند تعریف مورد تایید از مفهوم شایستگی و سپس تعریف و مفهوم پردازی از نگاه تیم مدیریت منابع انسانی پردیس توسعه انسانی ارائه می‌شود.

شایستگی چیست؟

شاید با مراجعه به منابع مختلف اینترنتی یا کتاب ها و مجلات چاپی، بتوان تعاریف زیادی برای مفهوم شایستگی پیدا کرد اما در این مقاله، تعاریف گزیده از نظر متخصص و صاحب نظر مدیریت منابع انسانی برای شما دست چین و به عنوان تعاریف معتبر و مورد تایید در 5 مورد ارائه شده است. در پایان نیز تعریف مورد نظر خود را ارائه داده ام.

تعریف اول- لغت نامه هاروارد (Harvard Dictionary)

این لغت نامه ،شایستگی ها را در کلی ترین عبارت ،«چیزهایی» قلمداد می کند که یک فرد باید از خود نشان دهد تا در یک شغل، نقش، عملکرد یا وظیفه مؤثر باشد. شاید بپرسید منظور از «چیزها» در تعریف لغت نامه هاروارد چیست؟ در پاسخ به این سوال خوب، می توانیم آن را به سه بخش اصلی تقسیم و تعریف کنیم: 

1. رفتارهای مرتبط با شغل: آنچه شخص می گوید یا انجام می دهد که منجر به عملکرد خوب یا ضعیف می شود؛
2. انگیزه: احساس یک فرد در مورد یک شغل، سازمان یا موقعیت جغرافیایی محیط کار خود؛
3. دانش/ مهارت های فنی: هر آن چه که شخص در مورد حقایق، فناوری ها ،یک حرفه، رویه ها ،یک شغل، یک سازمان و غیره می داند.

تعریف دوم- انجمن مدیریت منابع انسانی امریکا (SHRM)

از نظر این انجمن، شایستگی‌ها ویژگی‌های فردی شامل دانش، مهارت‌ها، توانایی‌ها، خودانگاره ها، ویژگی‌ها، ذهنیت‌ها، احساسات و شیوه‌های تفکر هستند که وقتی در نقش‌های مناسب به کار گرفته شوند، منجر به نتیجه مطلوب می‌شوند.

تعریف سوم- انجمن بین المللی بهبود عملکرد (ISPI) 

شایستگی از نظر ISPI، مجموعه ای از دانش، مهارت و نگرش هایی است که کارکنان را قادر می‌سازد به صورتی اثربخش فعالیت های مربوط به شغل و یا عملکرد شغلی را طبق استانداردهای مورد انتظار انجام دهند.

تعریف چهارم- شرکت دیلویت (Deloitte) 

شایستگی از نظر دیلویت، به منزله مجموعه رفتارهای قابل مشاهده و قابل اندازه‌گیری، شامل دانش، مهارت‌ها و توانایی‌هایی است که بیانگر عملکرد فرد در یک نقش خاص و همسو با اهداف و ارزش‌های کلیدی کسب و کار است و این مجموعه رفتارها، به تسریع موفقیت سازمان کمک می‌کنند.

تعریف پنجم- دانشگاه کمبریج (Cambridge University)

در جدیدترین تعریف (2021)، دانشگاه کمبریج شایستگی را توانایی ادغام و به کارگیری دانش، مهارت ها و عوامل روانی- اجتماعی مناسب زمینه ای (مانند باورها، نگرش ها، ارزش ها و انگیزه ها) برای انجام موفقیت آمیز مداوم در یک حوزه مشخص، معرفی کرده است.