معنی و کاربرد «تحلیل رفتار متقابل» در سازمان

حالت‌های روانشناختی در تحلیل رفتار متقابل

حالت‌های افراد در تحلیل رفتار متقابل را به سه بخش تقسیم می‌کنند که آشنایی با آنها به شما در تنظیم روابط با دیگران کمک می‌کند. هر چه بیشتر حالت‌های «من» خود و دیگران را بشناسیم، در پیشگیری از تنش‌های بین-فردی و سازمانی موفق‌تر عمل خواهیم کرد. این حالت‌ها، عبارتند از:

حالت کودک

حالت کودک (Child state). در TA حالتِ «کودک» به یکی از سه حالت من یا ایگو (Ego) اشاره دارد که افراد می‌توانند از آن در تعاملات خود با دیگران عمل کنند. حالت من کودک نشان دهنده افکار، احساسات و رفتارهای فرد است که با تجربیات و احساسات دوران کودکی او مرتبط است. هنگامی که فردی از حالت من کودکی خود عمل می‌کند، ممکن است رفتارها و احساساتی شبیه به آنچه در کودکی از خود نشان داده است، نشان دهد، مانند بازیگوشی و آسیب‌پذیری. این ویژگی‌ها می‌تواند شامل رفتارهایی مانند جلب توجه یا آرامش، بازیگوش و بی خیال بودن، یا نمایش عصبانیت یا سایر فوران‌های عاطفی باشد.

در حالت من کودک، سه حالت فرعی وجود دارد که اغلب در TA به آنها «حالت‌های کودک» گفته می‌شود. این سه حالت کودک عبارتند از:

1. کودک طبیعی: این جنبه خودانگیخته، مهار نشده، و بازیگوش حالت منِ کودک است. کودک طبیعی با حس شگفتی، کنجکاوی، و خلاقیت شناسایی می‌شود. افرادی که در این حالت فعالیت می‌کنند ممکن است رفتارهایی مانند خیالبافی، بازی با اسباب بازی‌ها یا انجامِ بازی‌ها، یا بازیگوش بودن را از خود نشان دهند.
2. کودک سازگار: این بخشی از حالت منِ کودک است که یاد گرفته است با انتظارات و خواسته‌های دیگران مطابقت داشته باشد. کودک سازگار با نیاز به تایید، میل به رضایت دیگران، و ترس از طرد شدن یا انتقاد شناسایی می‌شود. افرادی که در این حالت فعالیت می‌کنند ممکن است رفتارهایی مانند سازگاری بیش از حد، اطمینان خاطر، یا اجتناب از درگیری را از خود نشان دهند.
3. پروفسور کوچولو: این جنبه کنجکاو و آگاه حالت منِ کودک است. پروفسور کوچک با تشنگی به دانش، میل به کاوش، و آزمایش و توانایی مشاهده و تجزیه و تحلیل دنیای اطراف خود شناخته می‌شود. افرادی که در این حالت فعالیت می‌کنند ممکن است رفتارهایی مانند پرسیدن سوال، آزمایش ایده‌های جدید یا بیان افکار و نظرات خود را از خود نشان دهند.

با درک حالات مختلف کودک، افراد می‌توانند خودآگاه تر شوند و با دیگران ارتباط بهتری برقرار کنند. آن‌ها می‌توانند تشخیص دهند که خود یا دیگران در کدام وضعیت کودکی کار می‌کنند و از این درک برای تنظیم ارتباطات و رفتار خود به‌گونه‌ای استفاده کنند که منجر به تعاملات مؤثرتر و سازنده‌تر شود. توجه به این نکته مهم است که حالت منِ کودک، همیشه منفی یا نپخته نیست. در واقع، زمانی که فردی بتواند به حالت منِ مثبت کودک خود دسترسی پیدا کند، می‌تواند رفتارهایی مانند خلاقیت، خودانگیختگی، و شادی را از خود نشان دهد که در بسیاری از موقعیت‌ها می‌تواند بسیار سودمند باشد.

حالت والد

حالت والد (Parent state). در تحلیل رفتار متقابل، «وضعیت والد»، نشان‌دهنده نگرش‌ها، باورها و رفتارهای درونی شده‌ای است که افراد در دوران کودکی از والدین خود یا دیگر شخصیت‌های معتبر یاد می‌گیرند. حالت والد در TA به معنای واقعی کلمه به عنوان رفتار واقعی والدین یک فرد در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه به عنوان بازنمایی درونی از نگرش‌ها و رفتارهای والدین است که می‌تواند بر افکار، احساسات و اعمال فرد تأثیر بگذارد.

دو نوع حالت والد وجود دارد:

1. والد پرورش‌دهنده. وضعیت والد پرورش‌دهنده با نگرش‌ها و رفتارهای مثبت، مراقبتی و حمایتی، مانند ایجاد آرامش، تشویق و تمجید مشخص می‌شود.
2. والد انتقادی. حالت انتقادی والدین با نگرش‌ها و رفتارهای منفی، قضاوتی و تنبیهی مانند انتقاد، تنبیه و سرزنش مشخص می‌شود.

بر اساس تئوری TA، افراد، بسته به موقعیت و تعامل خود با دیگران، می‌توانند بین سه حالت خود جابه‌جا شوند. هنگامی که یک فرد در وضعیت والد قرار دارد، ممکن است نگرش‌ها و رفتارهای والدین پرورش‌دهنده یا انتقادی را اتخاذ کند. این ویژگی می‌تواند بر تعامل آنها با دیگران و همچنین بر ادراک و رفتار آنها از خود تأثیر بگذارد. هدف درمان TA کمک به افراد برای شناخت و اصلاح حالات نفسانی خود به‌منظور بهبود روابط، ارتباطات و رفاه کلی است.

حالت بالغ

حالت بالغ (Adult state). در تحلیل رفتار متقابل، «حالت بالغ» یکی از سه حالتِ «من» است که بیانگر شیوه‌ای از تفکر و رفتار است که به جای احساسات یا رفتارهای آموخته شده از دوران کودکی، مبتنی بر واقعیت عینی و تفکر عقلانی است. حالت بالغ، با توانایی جمع‌آوری و پردازش اطلاعات، تصمیم‌گیری بر اساس تحلیل منطقی، و مسئولیت‌پذیری در قبال اعمال و احساسات خود مشخص می‌شود. وقتی افراد در حالت بزرگسالی هستند، می‌توانند منطقی فکر کنند، مشکلات را حل کنند و به طور موثر با دیگران ارتباط برقرار کنند.

همان‌طور که گفته شد، افراد بسته به موقعیت و تعامل خود با دیگران می‌توانند بین سه حالتِ کودک، والد، بالغ خود جابه‌جا شوند. هدف  TA این است که به افراد کمک کند تا از حالات منِ خود آگاه شوند و در صورت لزوم توانایی داشته باشند تا به حالت بالغ، منتقل شوند.

با توسعه حالت بالغ خود، افراد می‌توانند یاد بگیرند نه بر اساس پاسخ‌های احساسی یا رفتارهای آموخته شده از دوران کودکی عمل کنند، که یاد بگیرند چگونه مشکلات را به‌طور موثرتر حل کنند، و تصمیمات بهتری بر اساس واقعیت عینی اتخاذ کنند. به این ترتیب، حالتِ بالغ نقش مهمی در کمک به افراد برای ایجاد روابط رضایت‌بخش‌تر و موفق‌تر، چه از نظر شخصی و چه از نظر حرفه‌ای، ایفا می‌کند.