چگونه میتوانیم از علم آیندهپژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
به فکر سلامتی، رشد، آسایش، تفریح، خوشی، و لذتهای خودتان هستید یا با غرق شدن در زندگی؛ درگیر شدن در کار و شغل؛ با تولد بچه، و مسایل ریز و درشت تربیت او؛ خودتان را فراموش کردهاید؟ از قدیم شنیدهاید که میگویند پدر و مادر تا فرزندشان بزرگ شود و از آب و گل در آید میسوزند و پیر میشوند؛ اما شما این کار را نکنید: لااقل اگر هنوز کار از کار نگذشته است، به فکر حال خوبتان باشید.
بچهها موجودات نازک و شکنندهای هستند و به همین دلیل جامعه و فرهنگ به کودکان، با دیدۀ التفات و مراقبت مینگرد و درست هم همین است. مادران و پدران، علاوه بر این، دلایل زیادی دارند که درجه مراقبت و توجه خود به فرزندشان بهعنوان کودکی که زادۀ آنان است را بیشتر و بیشتر نشان دهند. آنها این احساس را پیدا میکنند که تحمل و پذیرشِ سختی و ناراحتی فرزندشان برایشان از سختی و ناراحتی خودشان سنگینتر و سختتر است. شاید به همین دلیل باشد که زیاد شنیدهاید برخی مادران و یا پدران میگویند: “حاضریم خودمان مریض شویم اما فرزندمان سالم باشد“! در حالی که این احساس و برداشت مُهلکی است، اعلام میکنیم که این باور و اندیشه، نه فقط به سلامتی، آسایش، و رشد خودتان آسیب میزند که به رشد و تربیت فرزندتان هم ضرر میرساند. اگر شما هم این دیدگاه را داشته باشید خوب است بدانید که دلسوزی و عشق پدر و مادر به فرزند به این صورت نشان داده میشود که بگویید: “یکی از دلایلی که نمیخواهم ناخوشدل، و خستهجان باشم این است که میخواهم از سلامتی، رشد و تربیت فرزندم مراقبت کنم“. پیام این سخن چیست؟: “چون فرزندم را دوست دارم باید خودم را دوست داشته باشم“.
«پردیس توسعه انسانی» در این مقاله، رابطه نگاه و باور مادران و پدران نسبت به حال خوبِ خودشان، با سلامتی، رشد، و تربیت فرزندشان را بر اساس واقعیتهای موجودِ تربیت خانوادگی، بررسی کرده است تا توجه شما را بیش از گذشته به این موضوع حیاتی برای بالندگی و آسایشِ زندگی خانوادگی جلب کند. بیشتر از همه محتوای این مقاله برای کسانی مناسب است که فرزند آنها هنوز وارد دوره نوجوانی، یعنی 13 سالگی به بعد نشده است. این دوره بدان سبب انتخاب شده است که معمولا بیشترین وقت و انرژی پدران و مادران برای فرزندانی که در دوره کودکی هستند، صرف میشود. با ما همراه باشید.
اگر هواپیما سوار شده باشید، میدانید که پیش از پرواز، مهمانداران و کادرِ پرواز، به مسافران آموزش میدهند که چنانچه هواپیما با شرایط اضطراری رو به رو شد، چه کنند؟ در یکی از آموزشها، به صورت عملی نشان داده میشود که اگر فشار هوای داخل کابین هواپیما افت کرد، ماسک اکسیژنی که به طور خودکار در اختیارِ مسافر قرار میگیرد را بر روی بینی و دهان خود قرار دهند و به طور طبیعی تنفس کنند. در همینجا مهماندار تاکید میکند که: “اگر این اتفاق رخ داد، ابتدا ماسک را بر روی دهان و بینیِ خود قرار دهید و سپس به کودک خود کمک کنید“.
از این روایت، چه نتیجهای میگیرید؟ چرا باید مادر یا پدر ابتدا برای حفظ ایمنی و سلامتی خود اقدام کند و بعد برای فرزند خود دست به کاری بزند؟ احتمال زیاد همه ما پاسخ یکسانی به این سوال داریم: چون در صورت بحرانی شدن وضعیت، کودک، نمیتواند به پدر و یا مادر خود کمک کند یا آنها را نجات دهد اما در صورتِ سلامتِ مادر و پدر، آنها میتوانند کودک را نجات دهند یا سلامتی او را حفظ کنند.
قدردانی از سلامتی و مراقبت از جسم و جان، بدون توجه به رابطه آن با فرزندان، وظیفه همه انسانها است؛ خدای بزرگ، که جان و جسم انسان را به او ارزانی داشته است، وی را موظف به مراقبت از آن کرده است. یک راه شکرگزاری از این موهبت، مراقبت از داشتههایی است که داریم. این داشتهها، عامل حیاتاند که در درجه نخست، زندگی و مرگ ما و سپس آسایش و عذاب ما در زندگی به آنها بستگی دارد.
آیا میدانید که برخورداری از بالاترین استانداردهای سلامت، یکی از حقوق اساسی هر انسانی بدون تمایز نژادی، مذهبی، سیاسی، شرایط اقتصادی، یا اجتماعی است و این جزو حقوق بشر است؟ فارغ از اینکه متاهل هستید و فرزندی ندارید؛ پدر و مادر هستید و باید از فرزند یا فرزندانتان مراقبت کنید، و یا مجرد هستید؛ این حقی است که هم دیگران باید درباره شما ادا کنند و هم خودتان آن را بشناسید و بدان پایبند باشید. تقریباً 70 سال پس از تصویب این حق در «سازمان بهداشت جهانی»، بر روی حفظ این قانون، تاکید و پافشاری بیشتری میشود.
مراقبت از خود، برای سلامتِ روان انسان مفید است. ذهن و بدن به روشهای پیچیدهای بر یکدیگر تأثیر میگذارند. ولنگاریِ جسمی و بیتوجهی به بدن، سلامت روان را دشوارتر میکند. استرس، خستگی مفرط، بیتوجهی به تغذیه سالم، کمبودِ انرژی، کمخوابی و مشکلات دیگری از این دست، میتوانند بر احساسات و قدرت ذهن هر انسانی تاثیر بگذارد.
حالا که پدر و مادر هستید و مسئولیتِ بزرگ کردن و تربیت یک انسان بر عهده شما است، این را یک قانون و یک حق بدانید که همیشه ابتدا ماسک خودتان را بزنید و سپس به کودکِ خود کمک کنید.
به عنوان مادر یا پدر، آخرین بار چه زمانی بود که «وقتِ خودم» را برای این صرف کردید که هوای خودتان را داشته باشید؟ منظور از «وقتِ خودم»، زمانهایی است که اگر دلتان خواست، بنشینید، قهوه دلخواهتان را بنوشید و کتاب بخوانید؛ وقت تعیین کنید و در یک مرکز آرامشبخشی، ماساژ بگیرید؛ یکی دو ساعتی را با یکی از بهترین دوستانتان در قهوهخانه بنشینید؛ برای تماشای فیلم جدیدی که دوست دارید به سینما بروید؛ یا از «وقتِ خودم»تان استفاده کنید تا در آن زمان، فعالیتهای مورد علاقهتان را انجام دهید.
شاید وقتی نگاه میکنید ببینید که مدتهاست از «وقتِ خودم» استفاده نکردهام. این قابل درک است! به احتمال زیاد، دلایل زیادی برای استفاده نکردن از آن دارید که مهمترین آن، گرفتاریهایی بوده است که یک سر آن به مسئولیتهایتان در رابطه با کودکتان بر میگردد. به دلیل فشارهای فرهنگی کشور مخصوصا در طبقه تحصیلکرده، ترجیح میدهید همیشه در کنار خانواده، همسر، و اقوام و آشنایان خود باشید؛ هرچند شاید زمانی که با آنها صرف میکنید جزو اولویتهای شما در استفاده از «وقت خودم» نبوده است. این کار را میکنید چون نمیخواهید هیچ یک از درخواستهای دیگران را برای حضور یا «بودن»تان رد کنید. ما هم باور داریم که بخش مهمی از زندگی شما، اعضای خانواده و عزیزان شما هستند که وجود آنها برای شما شادی زیادی به ارمغان میآورد. اما اگر سایر جنبههای زندگی خود را نادیده بگیرید، ممکن است تعادل اوضاع به هم بریزد. شاید، احساس خستگی مفرط کنید و تحریکپذیری شما در برابر متغیرهای محیط، بالا برود و حتی ممکن است از افرادی که به آنها اهمیت میدهید عصبانی شوید. اگر هوای خودتان را نداشته باشید، رفته رفته، دیگران باید هوای شما را داشته باشند!
استفاده از حقِ «وقت خودم»، در حقیقت، یک رفتار خودخواهانه و برای نفع شخصی شما نیست. موضوع استفاده از حقِ «وقت خودم» یکی از جلوههایِ «هوای خود را داشتن» است. استفاده از این حق، برای سلامتی و آسایش هر مادر و پدری ضروری است. تشخیصِ مرزِ بینِ مسئولیت خانوادگی و مسئولیت فردی، چندان دشوار نیست. این مرز به شما کمک میکند تا به نیازهای خود هم توجه کنید و بدانید که احترام به حق خود، بدون شک به شما کمک میکند تا به عنوان مادر یا پدر، بهتر بتوانید حق بقیه اعضای خانواده را مراعات کنید.
در «هوای خود را داشتن» هم مثلِ بسیاری از چیزهای دیگرِ زندگی، حد تعادلی وجود دارد که شما بر اساس ویژگیهای خانوادگی و شخصی، بهتر از همه نقطۀ اعتدالِ آن را تشخیص میدهید. برای نتیجهگیری بهتر، از همسر یا شریک زندگی خود بخواهید تا در یافتن این نقطه با هم هماهنگ باشید.
مادر شدهاید و به خودتان و شاید به دیگران میگویید: خیلی سرم شلوغه. دیگه فرصت اینکه به خودم برسم رو ندارم! ما در پردیس توسعه انسانی درباره مدیریت زمان مقالههایی داریم که به شما برای مدیریت بهتر زمانهایتان با وجود مشغلههای کار، مراقبت از کودک، و فعالیتهای روزمره، کمک میکند. اما در اینجا همین قدر بگوییم که از نظر ما کسی که بخواهد در یک بازه زمانی مثل 24 ساعتِ شبانه روز، برای رفاه و سلامتیِ خودش وقت بگذارد، زمان متناسب با آن را پیدا خواهد کرد. اصطلاح جالبی به نام «دَرزِ زمان» وجود دارد که اینجا کاربرد پیدا میکند: اگر فشرده بودنِ برنامه زندگیتان اجازه انجام یک کار معین در زمان باز را نمیدهد، از دَرزهای زمان استفاده کنید. برای مثال اگر باید برای فرزندتان قصه بگویید تا به خواب برود، زمان خوبی در اختیار شما است که ماسک خیار خودتان را برای حفظ شادابی پوستتان همزمان، بگذارید. یا به عنوان پدر، اگر وقتتان فشرده است و امکان پیگیری ورزش در زمان کافی را ندارید، وقتی در حال کار کردن با لپتاپ یا تماس تلفنی طولانی با یکی از همکارانتان هستید از حرکات کششی ساده که به سلامتی عضلات شما بعد از یک روز کار طولانی در محیط اداری کمک میکند، غفلت نکنید.
مراقبت از خود و نشان دادن اهمیت جسم و روان، و حفظ و ارتقای سلامت آن توسط پدر و مادر، در جریان رخدادهای عادی زندگی روزمره؛ بهترین روش برای آموزش این درسهای گرانبهای زندگی به فرزندمان در اوان کودکی است که:
شاید گمان کنید یک کودک 4 ساله یا حتی 12 ساله نمیتواند این درسها را فرا بگیرد! اما به شما اطمینان میدهیم وقتی این رفتارها، در طول دوران کودکی انسان از پدر و مادر سر بزند، آموختههای فرد، خیلی بیشتر از اینها، در سیستم ذهنی و حافظه کودک، بارگذاری میشود: این آموختهها، بهموقع و به نوبۀ خود، در بزرگسالی بروز خواهد کرد.
مراقب سلامتی، آسایش و رشد خود باشید. این روش برای شما و فرزندتان که تحت تاثیر شما در حال بزرگ شدن است، نفعِ دوجانبه دارد.
این مقاله مفهوم ساده اما دشواری را بیان کرد! از طرفی روشن بود که به دلایلی از شما میخواهد خودتان را فدای نقش پدر یا مادریتان نکنید؛ که درک آن چندان دشوار نیست. اما دشواری این مفهوم، در عمل کردن به آن است، زیرا روندِ زندگی، معمولا به ترتیبی پیش میرود که فرصتِ انجام قانون یا حق مراقبت از خود را از ما میگیرد. بهعلاوه اینکه فشارهای فرهنگی و ناهماهنگیهای پدر و مادر در نظم بخشیدن به روندها هم گاهی دردسرساز میشود. نتایج این مقاله، به شکل زیر خلاصه شده است:
«پردیس توسعه انسانی» در این راه برای شما آرزوی موفقیت میکند و آمادگی خود برای مشورت و همیاری با شما را اعلام میدارد.
4 دیدگاه
مطلب بسیار مفید و جالب توجهی بود. ممنونم از شما.
ممنون و سپاس از شما
مثل همیشه این مقاله هم، بسیاااار زیبا، مفید و کمک کننده بود
و از نگاه من، علاوه بر پدر و مادرها حتی برای کسانی که مجرد هستند و یا فرزندی ندارند هم بسیار کاربردی است.
مخصوصا پنجمین نکته از باهم آموخته های پردیسانه که برایم جالب توجه تر بود.
ممنونم از پردیسِ همیشه خوبِ ما 💐
ممنون از همراهی خوب شما پردیسی عزیز و سپاس از این دقت و توجه بالای شما در مطالعه مقالات پردیس