فریلنسری: ورود به مدلِ جدید اشتغال (بخش اول)

راه دوری نرویم؛ همین 40 سال پیش به طور رسمی کمتر کسی در دنیا اسمی از «اینترنت» شنیده بود، چون اینترنت به طور رسمی در سال 1983 میلادی به دنیا معرفی شد؛ 10 سال طول کشید تا ارتباط بین کامپیوترها از راه دور امکان پذیر، و امکان گسترش عمومی اینترنت فراهم شود. بنابراین اگر در سال 1370 خورشیدی به دنیا آمده باشید، هنوز اثری از اینترنت در زندگی شما وجود نداشت. این دوره زمانی کوتاه، در مقایسه با عمر تمدن بشر و تاریخچه مشاغل، معنی و اهمیت پیدا می‌کند.

حالا همه چیز فرق کرده است! در دنیای مدرن، زندگی بدون اینترنت تقریبا غیر ممکن است؛ زیرا اغلب کارها و مشاغل به نوعی متکی به پشتیبانی یا خدمات اینترنتی شده است. اکنون نیازهای متفاوتی در حوزه کسب و کار ایجاد شده است. اگر در گذشته فقط دو شکل از کار مرسوم بود که یکی در قالب استخدام برای یک نهاد دولتی یا خصوصی و شکل دیگر، «کارفرمایی» و به قولی «خویش-فرمایی» (self-employment) بود؛ امروزه و با حضور نسلِ Z (یا همان دهه هفتادی‌ها به بعد) که نسلی آشنا به دنیای دیجیتال هستند و اولویتِ ارتباطات‌شان از جنس مجازی است، شکل دیگری از کسب و کار ظهور یافته است که تقریبا بی سابقه است. تمایل به استقلال از یکسو و وجود بسترهای مجازی از سوی دیگر، موجب معرفی فریلنسرها (freelancers) به دنیای مشاغل گردیده است. «پردیس توسعه انسانی» در کنار شماست تا از دنیای فریلنسری سر درآوریم و به سوالاتی نظیر اینها پاسخ بدهیم: به چه کسانی فریلنسر می‌گویند؟ این نام از کجا گرفته شده؛ و انواع شیوه‌ها و پروژه‌های فریلنسری کدام است؟ معایب و مزایای این شیوه کار کردن چیست؟ با ما همراه باشید.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

فریلنسری برای چه گروه‌هایی اهمیت دارد؟

مفهوم فریلنسری

انواع فریلنسرها

مدل‌های پرداخت دستمزد

مزایا و معایب فریلنسر شدن

باهم‌آموخته‌های پردیسانه

فریلنسری برای چه گروه‌هایی اهمیت دارد؟

هدف از نگارش این مقاله، آشنایی با دنیای جدید و جذاب فریلنسری است. اما این مدلِ جدید اشتغال، بیشتر برای چه گروه‌هایی جذاب است؟

دانشجویانی که تمایل به کسب درآمد حین تحصیل و یا تقویت رزومۀ کاری خود دارند؛
افرادی که از فشار کار کارمندی و محدودیت‌های آن به تنگ آمده‌اند و به دنبال فضایی آرام و بدون رئیس می‌گردند!؛
کارفرمایانی که زیر بار بیمه و تامین حقوق عده‌ای که مهارت‌شان قابل واگذاری و برون سپاری است، کمر خم کرده‌اند؛ و
در نهایت شما که درباره امکان فریلنسر شدن کنجکاو هستید.

فریلنسری چیست؟

فریلنسری به معنی آزادکاری است. کسی که خود-اشتغال بوده و لزوماً تعهد بلند مدتی به شرکت یا سازمان خاصی ندارد و بر حسب تخصص خود، در زمان‌های مشخصی روی یک سری قراردادهای مجزا کار می‌کند. این قراردادها می‌توانند یکی پس از دیگری، یا همزمان باشند. اغلب هر فریلنسری دورکار است ولی هر دورکاری فریلنسر نیست! فریلنسرها معمولا به خاطر تخصص‌هایی که دارند برای به انجام رساندن کاری خاص در طول یک دوره مشخص استخدام می‌شوند. آنها برای انجام وظایف خود باید شخصاً منابع و نیازمندی‌های اولیه کار را پیدا کنند، برنامه‌ریزی‌ها را انجام دهند، و دست به کار شوند. در اینجا این سوال پیش می‌آید که این واژه از کجا آمده است؟

این واژه از قرن ۱۸ در رُمان آیوانهو سر والتر اسکات (Sir Walter Scott’s Ivanhoe) مطرح شد. در آن رُمان، به جنگجویان مزدور قرون وسطی که هیچگونه تعهدی به خاندان سلطنتی نداشتند و فقط در ازای پول می‌جنگیدند فریلنسر می‌گفتند.Lance نیزه هایی است که شوالیه‌ها هنگام جنگ و سوار بر اسب از آن استفاده می‌کردند. با ظهور اقتصادِ گیگ، افراد بیش از هر زمان دیگری با آزادکاری یا فریلنسری آشنا شدند. پاندمی کرونا از 2019 میلادی باعث شد دور-کاری، در صنایع و خدماتی که تا آن وقت به هیچ وجه تجربه آن را نداشتند، رواج پیدا کند؛ این رویداد، سر آغاز حرکت سریع و رو به جلوی فریلنسرها شد. فعالیت فریلنسرها در این دوره کوتاه، به حدی چشمگیر بوده که اصطلاحی به نام اقتصاد آزاد کاری (freelancer economy) به وجود آمده است. در تحقیقی که در سال ۲۰۱۹ توسط Upwork & Freelancers Union) UFU ) انجام شد، مشخص گردید که نزدیک ۵۷ میلیون آمریکایی یعنی در حدود یک سوم نیروی کار آمریکا، در آن سال به صورت فریلنسینگ مشغول به کار بوده‌اند.

توسعه اینترنت و IT از دو طریق بر توسعه اقتصاد فریلنسری تاثیر داشته است. اول؛ تکنولوژی‌های ارتباطی، فرصت کار از راه دور و ارسال و دریافت پروژه‌ها به‌صورت غیر حضوری را افزایش داده و از این طریق ظرفیت انجام کار و گرفتن پروژه زیاد شده است. دوم؛ توسعه IT ده‌ها فعالیت جدید مثل خدمات امنیت وب، طراحی وب، و توسعه اپلیکیشن‌ها را به‌وجود آورده است که پتانسیل کار فریلنسری هستند.

انواع فریلنسرها

تقسیم بندی‌های متفاوتی برای فریلنسرها وجود دارد. بعضی توسط شرکت‌ها و موسسات معرفی می‌شوند و بعضی دیگر به صورت مستقل از طریق انجمن‌ها و وب سایت‌های معتبر پروژه می‌گیرند. در تقسیم‌بندی دیگری، عده‌ای خواهان عقد قرارداد کاری رسمی هستند و برخی دیگر رایگان و برای کسب شهرت کار می‌کنند. گاهی کارفرماها، فریلنسرهایی مانند متخصصان حقوق و وکالت را استخدام می‌کنند تا در ساعات مشخصی از هفته یا ماه مشغول به کار شوند؛ معمولاً به این دسته از فریلنسرهاretainer می‌گویند.

اینکه در چه حوزه‌ای و چگونه مشغول به‌کار شوید کاملا به شما، توانمندی‌ها، مهارت‌ها و البته نوع کاری که انجام می‌دهید، بستگی دارد.

انواع پرداخت دستمزد

دستمزد فریلنسرها می‌تواند به چهار صورت زیر باشد:

روزانه؛
ساعتی؛
به ازای هر پروژه؛ یا
بعد از اتمام هر مرحله از پروژه.

نوع کار نیز در تعیین نحوه پرداخت دستمزد به شما موثر است. برای مثال اگر گویندگی می‌کنید بر اساس دقیقه و اگر تولید محتوا یا ترجمه می‌کنید، می‌توانید بر اساس تعداد کلمات، دستمزد بگیرید. علاوه بر نوع کار؛ «سابقه کار»، «تخصص»، و «حوزه کاری فریلنسر» سه عامل مهم در تعیین میزان دستمزد و درآمد شما هستند.

مزایا و معایب فریلنسر شدن

با مواردی که تا اینجا ذکر شد اینطور به نظر می‌رسد که این مدلِ اشتغال، حوزه وسیعی از فعالیت‌ها را در برمی‌گیرد و از آنجا که نیاز به استخدام شدن و تحمل محدودیت‌های آن نیز وجود ندارد، پس برای خیلی از جویندگان شغل، ایده‌آل است. اما در تصمیم‌گیری عجله نکنید! فریلنسری هم مثل سایر مدل‌های اشتغال، دارای مزایا و معایبی است که باید قبل از تصمیم‌گیری، از آنها آگاه شد و در صورت پذیرش معایب و امکان استفاده از فرصت‌ها و منافع آن، قدم پیش گذاشت. در ابتدا مزایای فریلنسر شدن را ببینید.

مزیت‌های فریلنسری

هنگامی که به صورت فریلنسری کار می‌کنید از این مزایا بهره مند خواهید شد:

در یک زمانِ واحد، می‌توانید برای چند کارفرما کار کنید و در انتخاب کارفرما آزادی دارید.
در صورت لزوم، اعضای تیم‌تان را خودتان انتخاب می‌کنید.
انتخاب پروژه دست شماست؛ هر کدام را که مایل بودید و به هر تعداد، می‌پذیرید.
اگر آدم درونگرایی هستید و از سر و کله زدن با آدم‌ها خوشتان نمی‌آید، این امکان برایتان فراهم است تا به صورت فردی و در شرایط مطلوب خودتان کار کنید.
زمانِ کاری، منعطف، و در دست خودتان است.
کارکردن در محیط دلخواه (شما می‌توانید گوشه‌ای دنج و آرام در فضای یک کافی‌شاپ، یا میزی در محوطه کارخانه نوآوری در کنار سایر فریلنسرها را به عنوان محیط کار خود انتخاب کنید).
رئیس خودتان هستید.
در جزییاتِ انجام کارها، ابتکار عمل در اختیار خودتان است.
یکسره در حال یادگیری و رشد هستید.
خبری از کاغذ بازی نیست؛ تنظیم قرار ملاقات دست خودتان است، و هیئتِ ارزیابی وجود ندارد.
بر سرنوشت خودتان کنترل دارید و مسیر رشد حرفه‌ای را خودتان تعیین می‌کنید.
بسته به اراده و پشتکارِ خودتان، موقعیت مالی‌تان به شدت ارتقا پیدا می‌کند تا جایی که می‌توانید حسابدار و مشاور مالیاتی داشته باشید. این موقعیت مالی حد و مرز نمی‌شناسد؛ حتی داشتن درآمدهای ارزی برای فریلنسرها کاری شدنی است.
در بیشتر مواقع از مالیات معاف هستید.

عیب‌های فریلنسری

در فریلنسری مزایای کارمندی از قبیل بیمه، بازنشستگی، تعطیلات وجود ندارد.
تضمینی برای درآمد ثابت ندارید.
مدل کار فریلسنری ممکن است در دراز مدت موجب گرایش شما به تنهایی و انزوا شود.
اغلب، مرز بین کار و زندگی از بین می‌رود.
اگر به صورت آگاهانه و هوشمند برای خود برنامه‌ریزی نداشته باشید؛ گاهی مجبورید بیش از اندازه کار کنید که روی روابط اجتماعی‌تان اثر می‌گذارد؛ ناگزیرید بازاریابی کنید؛ مهارت‌های شخصی‌تان را ارتقا دهید؛ و برای به موقع تمام کردن کار، تحت فشار قرار بگیرید.
این مدلِ اشتغال، امنیت پایینی دارد.
گاهی ناگزیر از رقابت سخت با دیگران هستید.
مجبورید با کارفرمایان بدحساب، سروکله بزنید.
مسئولیت‌ها و وظایف زیادی، از بازاریابی و فروش گرفته تا حسابداری و گرفتن وام، بر عهده خودتان است.

باهم‌آموخته‌های پردیسانه‌

با هم آموختیم که فریلنسری به عنوان یک مدل اشتغالِ پرتقاضا، مزایا ومعایبی دارد که آنها را برشمردیم. شاید ویژگی‌های شخصیتی و شایستگی‌های افراد، نیازمند آن باشد که همچنان به کار حضوری از طریق استخدام در یک شرکت یا سازمان بپردازند: در این صورت نباید به فریلسنر شدن فکر کنند. به نظر می‌رسد این شیوه از کار، بیشتر مناسب نسلِ Z باشد.

اکنون درس‌هایی که به طور خلاصه می‌توانیم از این مقاله بگیریم را مرور کنیم:

اگر جزو یکی از گروه‌های دانشجویان جویای تجربه، یا افراد جویای کار هستید، فریلنسری را به شما پیشنهاد می‌دهیم؛
قبل از هر تصمیمی، درباره مزایا و معایب این مدلِ اشتغال، بیشتر بدانید و روی آنها تامل کنید؛
برای شروع، توقع زیادی از دستمزد نداشته باشید: اندک اندک شناخته خواهید شد و می‌توانید به کارفرما، دستمزد بالاتری را پیشنهاد بدهید.

بخش دوم این مقاله را در کنار «پردیس توسعه انسانی» باشید، در آنجا درباره انواع پروژه‌های فریلنسری صحبت خواهیم کرد.