
چگونه میتوانیم از علم آیندهپژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
در بخش اول این سلسله درس ها، با کارکردهای اجرایی مغز و رابطه آن با نحوه درس خواندن کودکان آشنا شدید. دلایل زیادی وجود دارد که چرا فرزندان ما خوب درس نمی خوانند یا به عکس، با کیفیتی درس می خوانند که ما گاهی از آن شگفتزده میشویم. در بخش دوم از این سلسله درس، بر روی عامل مهمی تمرکز کرده ایم که هرچند در کیفیت درس خواندن فرزندتان نقش پنهانی دارد، اما بی شک در موفقیت های تحصیلی امروز و فردای او موثر است.
تاکنون با یک چکش سنگین به لیوان بلور ضربه زده اید!؟ چه اتفاقی می افتد؟ کاری که سرزنش، سرکوفت و زخم زبان با کودکان می کند، مانند کاری است که ضربه چکش با لیوان بلور می کند؛ تنها تفاوت این است که شکستن و فروریختن لیوان را دیده می شود اما آثار ضربه به روان کودک را نمی بینید!
آیا می دانید که از مهمترین تکنیک های والدین دانشآموزان موفق در تحصیل، به کاربردن کلمات و ادبیات مثبت است؟ به همین دلیل، به شدت توصیه می شود که به فرزندان خود بهخصوص به دانش آموزان پایه های اول دوره ابتدایی، برچسب و سرکوب نزنیم: “تو تنبلی…، اصلاً درس نمیخونی…، علاقه ای به درس نداری…، تو نمیتونی پای درس بشینی…، عُرضه نداری…”. به کار بردن چنین واژههایی، در فرایند آموزش و یادگیری کودک، احتمالاً در گذشته، سابقه داشته است. اگر دقیق تر نگاه کنیم، چنین پدر و مادرانی، در سالهای اول کودکی ممکن است فرزند خود را در زمینه های دیگر زندگی، در موضوعاتی به جز آموزش و یادگیری، به این صورت سرزنش میکرده اند که: “ببین چه جوری کفشاشو بسته…، ببین چه جوری لباس پوشیده…، عُرضه اینکه یک ساندویچ رو تر و تمیز بخوره، نداره…”. ترکیب این نگاه و چنین رفتاری با کودک، منجر به گسترش دامنه زخم زبان ها به آینده وی می شود: “عُرضه گرفتن نمره خوب توی ریاضی نداری…، من میدونم تو عرضه دکتر و مهندس شدن نداری..،”! پدر و مادرانی که چنین رفتاری با فرزند خود دارند نمی دانند که به دست خود در حال ریختن پایه زندگی و سرنوشت آینده فرزندشان هستند که اتفاقاً پیش بینی آنها، درست از آب در میآید! یعنی اینها با سرزنش و زخم زبان های همیشگی، به دست خود آینده ناخوشایند و گاه هولناکی که برای فرزندان خود پیش بینی میکرده اند را رقم می زنند. باید بدانید که این برچسبه ا، خطرناک و مضرتر از آن هستند که شما گمان می کنید.
از وقتی فرزند شما پا به دنیا می گذارد، رشد دست و پا؛ افزایش حرکات جسمی؛ و بهبود توانایی او در دیدن، شنیدن و حرف زدن را به چشم خود دیده اید؛ درباره آن حرف زدهاید؛ شاد شده اید و دیگران را در شادی خود شریک کرده اید. اما آیا به رشد پنهان؛ آهسته؛ و دایمی او در تصویری که از خود می سازد، توجه داشته اید؟ در ارتباط و تعامل مستمر کودک با جهان پیرامون و با دیگران، رفته رفته، او می تواند خود را بشناسد و تصویر مثبت یا منفی از خود داشته باشد. آیا می دانید که تصور کودک درباره خود، مهم ترین پایه و اساس رشد تحصیلی و موفقیت های آینده کودک است؟ آیا می دانید که پیام شما همیشه با حرف زدن و با کلمات منتقل نمی شود؟ برداشت و قضاوت ما درباره فرزندمان، به آسانی با نگاه یا حتی لحن صدا، به او اعلام می کند که از نظر شما، او کند ذهن، احمق یا تنبل؛ و یا توانا، باهوش و با استعداد است؟
کودکان به شدت تحت نفوذِ بینش و برداشت والدین هستند. نه تنها احساس کودکان بلکه رفتار آنها نیز تحت تاثیر بینش والدین است. اگر کودکی با استعداد و دوست داشتنی تصور شود و به او اینگونه نگریسته شود، تلاش می کند که شایسته آن کلمات و آن نوع نگاه و بینش شود. کودکان، باهوشتر و تواناتر از آن هستند که به نظر میرسند.
در بلند مدت، هیچ چیز موثرتر از رفتار سازندۀ شما، نمیتواند رفتار فرزندتان در درس خواندن را تحت تاثیر قرار دهد. با جایگزین کردن تصویرهای جدید و مثبت، به کودک خودتان در افزایش اعتماد به نفس کمک کنید. تصور مثبت نسبت به خود و توانایی های شخصی، اعتماد به نفس فرزندتان را افزایش می دهد. افزایش اعتماد به نفس از پایه های اساسی رشد و ارتقای تحصیلی است. کودکی که در انجام انواع فعالیت های روزانه خود، حس مثبتی نسبت به خویشتن و توانایی های شخصی اش دارد، می تواند نسبت به فعالیت های تحصیلی نیز احساس مثبتی داشته باشد. در این صورت او حس می کند که قادر است از پس فعالیت های مختلف تحصیلی و سختی هایی که گاهی در مسیر موفقیت وجود دارد، برآید.
رفتار سازنده والدین نسبت به کودکان، مصادیق زیادی دارد اما خوب است بدانید اثر تربیتی نگاه مثبت به کودک اختصاص به والدین ندارد بلکه سایر افرادی که با کودک رابطه نزدیک دارند، در شکل گیری تصویر کودک از خود، نقش داند. از جمله اثرگذارترین افراد پس از پدر و مادر، معلم است. معلم نیز می تواند با نگاه مثبت و بدون استفاده از رفتار سرکوبگرانه و یا به کار بردن کلمات سرزنش آمیز به افزایش اعتماد به نفس کودک شما کمک شایانی داشته باشد. به داستان «امیدی دوباره» از کتاب پژواک ترنم های عاشقانه آموزگاران (صالحی و همکاران، 1399)، که بر اساس همین قاعده کلیدی تربیت است، در قالب این پادکست توجه کنید.
در این درس با نکته کلیدی دیگری آشنا شدید که می تواند پاسخ این سوال را به شما بدهد که “چگونه فرزند درس خوانی داشته باشم”؟ یکی از عوامل موثر و دارای تاثیر بلند مدت در این زمینه، نحوه برخورد و رفتار سازندۀ ما با فرزندمان، نه فقط در موضوعات درسی و آموزشی، که در همه رفتارهای عادی و رایج زندگی است. می توانیم با باور به جادوی کلمات، نگاه مثبت، و توجه بیشتر به توانایی ها و استعدادهایی که در فرزند ما نمود بیشتری دارد، به فرزندمان کمک کنیم تا تصویر مثبت و روشنی از خود داشته باشد. دغدغه شما در درس خواندن و یا نخواندن فرزندتان امری ارزشمند اما گذراست اما مراقب باشید! انسانی را که کوچک شمرده اید، در سنین بزرگسالی نیز به بزرگی نمی رسد؛ مراقب هر کلمه، نگاه، یا حتی لحن خود در برخورد با کودکان باشید.