چگونه می‌توانیم از علم آینده‌پژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
روش تحقیق همبستگی (Correlational research)
دانشجویان دوره کارشناسیِ بسیاری از رشته‌های دانشگاهی، از اهمیت یادگیری روش تحقیق آگاه هستند اما به دلایلی مانند ابهام در متون درسی یا موانعی که به هر دلیل فرایند یاددهی-یادگیری را متاثر می‌سازد در دریافتِ اطلاعات و دانشِ کافی درباره آنها با مشکل رو به رو هستند. این مشکل ممکن است با ادامه تحصیلِ فرد، حتی در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتریِ تخصصی نیز باقی بماند. «پردیس توسعه انسانی» با درکِ این مشکلِ رایج، در مجموعه درس‌های خود، روش‌های پرکاربردِ تحقیق کمّی و کیفی را از زاویهای جدید و با رویکرد کاربردی معرفی می‌کند. در صورت تمایل می‌توانید به صورت رایگان، با جستجوی واژه تحقیق در سایت پردیس، به تعداد بیشتری از درس‌های روش تحقیق دست پیدا کنید. در اینجا، روش تحقیق همبستگی به زبان ساده و کاربردی ارایه شده است.
چرا تحقیق همبستگی، یک روشِ پرکاربرد است؟
همیشه وقتی از همبستگی سخن می‌گوییم منظور ما «رابطۀ» بین دو چیز، یا بیشتر است. زندگیِ ما آمیخته با هزارها رابطه (relationship) است که بعضی از آنها هر روز اتفاق می‌افتد. برای مثال اگر در یک شهر بزرگ زندگی کنید خیلی زود متوجه می‌شوید که اگر برای رسیدن به کلاسِ ساعت هشتِ صبح در دانشگاه‌تان، به جای ساعت 6:45، کمی دیرتر یعنی ساعت 7:00 از خانه خارج شوید، به طور معنی‌داری، با ترافیک بیشتر در خیابان‌ها و ازدحام بالاتر مسافر در مترو رو به رو خواهید شد. بنابراین بین شدتِ ترافیک خودروها در خیابان با تاخیرِ حرکتِ فرد از خانه، رابطه وجود دارد. هرچه زمان، در آن موقع از روز، افزایش پیدا می‌کند و به ساعت 8 صبح نزدیک‌تر می‌شود، ترافیک به نسبت آن، افزایش پیدا می‌کند. این مثال از «رابطه»، معرفِ ساده و روشنی، برای فهمیدنِ مفهومِ «همبستگی» (correlation)، اهمیت، و کاربرد روش تحقیقِ آن، در میان رخدادهای فردی و اجتماعیِ زندگیِ بشر است.
تعریف تحقیق همبستگی
تحقیق همبستگی یکی از انواع تحقیقات در علوم اجتماعی است که در آن پژوهشگر می‌کوشد تا نوع رابطه میان یک یا چند متغیر (variable) را شناسایی کند. هدفِ تحقیقات همبستگی، مشخص کردنِ نوع رابطه میان متغیرها با استفاده از ضریب همبستگی است. در چنین تحقیقاتی، حدودِ تغییراتِ یک یا چند متغیر، با حدودِ تغییراتِ یک یا چند متغیرِ دیگر بررسی می‌شود.
نکته کلیدی آن است که بدانید همبستگی نشان نمی‌دهد یک متغیر علت متغیر دیگر است بلکه فقط رابطۀ بین دو متغیر که قابل تبدیل به کمیت و عدد هستند را نشان می‌دهد. از این رو، برداشتِ رابطه علت-معلولی در تحقیقات همبستگی درست نیست.
آیا روش همبستگی، یک تحقیق توصیفی است؟
روش تحقیق همبستگی را می‌توان زیرمجموعه تحقیقات توصیفی (descriptive researches) دانست. تحقیق توصیفی، روشی برای شناسایی و شرح وضعیت موجود به همان صورتی است که وجود دارد. به عبارت دیگر، محقق در تحقیقات توصیفی، در متغیرها هیچ دستکاری به عمل نمی‌آورد. در تحقیقات آزمایشی که این مداخله صورت می‌گیرد، به متغیری که دستکاری می‌شود، متغیرِ مستقل (independent variable) و به متغیری که تاثیر دستکاری بر آن اندازه گیری می‌شود، متغیر وابسته (dependent variable) می‌گویند. در تحقیق همبستگی، پژوهشگر، حداقل دو متغیر را اندازه‌گیری می‌کند تا بتواند رابطه احتمالی بین آنها را تعیین کند.
ویژگی‌های اصلی روش همبستگی
از میانِ مهم‌ترین ویژگی‌های روش همبستگی، 2 مورد زیر را در نظر داشته باشید:
- مقدار همبستگی به کمک شاخص‌هایی به نام «ضریب همبستگی» محاسبه می‌شود که دامنۀ آن بینِ 1- تا 1+ است. عددِ صفر، نشانه فقدان رابطه، عددِ 1+ نشانۀ رابطه کامل، و عدد 1- بیانگر عدمِ رابطۀ کامل بین متغیرها است.
- در زبان ریاضی، همبستگی را با حرف P و برآورد آن را با حرفِ r نشان می‌دهند. به‌همان میزان که مقدار همبستگی یا r از صفر به‌سوی ۱ افزایش پیدا می‌کند، قدرتِ رابطه نیز افزایش می‌یابد.
در چه مواردی از روش تحقیق همبستگی استفاده می‌شود؟
به‌طور معمول، حداقل در دو مورد، از روش تحقیق همبستگی استفاده می‌شود:
- وقتی نیاز داشته باشید که رابطه بین متغیرها را شناسایی و یا روشن کنید.
- وقتی خواسته باشید، بر اساس شناسایی رابطه بین متغیرها، دست به پیش بینی بزنید.
کاربردِ نمودارِ پراکندگی و انواع آن در تحقیقات همبستگی چیست؟
در تحقیقات همبستگی، رابطه به دست آمده از متغیرها را می‌توان به صورت نمودار نمایش داد. در یک مثال ساده تصور کنید که محققی می‌خواهد رابطه میزان خوابِ شبانه رانندگان، با میزانِ خطاهای رانندگیِ آنها از ساعت 6 صبح تا 6 عصر در جاده‌های بیرون شهری را اندازه بگیرد. او متوجه می‌شود که با افزایش میزان خواب شبانۀ رانندگان از 4 به 8 ساعت، میانگین خطاهای رانندگی آنها در طول روز، به میزان یک دوم کاهش پیدا می‌کند. به نظر شما این رابطه، نشان‌دهنده همبستگی 1+، صفر، یا 1- است؟
نمودار پراکندگی می‌تواند به دو شکل «خطی» و «غیرخطی» ظاهر شود.
نمودار خطی
نمودار خطی، وقتی ظاهر می‌شود که نقاطِ رابطه که از تقاطع اندازه‌های دو متغیر به دست می‌آید، بر روی یک خط قابل برآورد باشد. در نمودارهای خطی، همبستگی به 3 صورت ظاهر می‌شود.
الف) همبستگی مثبت، کامل، و خطی (+1). وقتی که با بالا رفتن اندازۀ یک متغیر، میزان متغیر دیگر نیز افزایش پیدا کند، یک همبستگی مثبت نتیجه‌گیری می‌شود.
ب) همبستگی منفی، کامل، و خطی (-1). وقتی که با بالا رفتن اندازۀ یک متغیر، میزان متغیر دیگر نیز افزایش پیدا کند، یک همبستگی مثبت نتیجه‌گیری می‌شود.
ج) همبستگی صفر (عدم رابطه). وقتی بین بالا یا پایین رفتن اندازۀ یک متغیر، با میزان متغیر دیگر، رابطه‌ای پیدا نشود، همبستگیِ صفر نتیجه‌گیری می‌شود.
نمودار 1. همبستگی مثبت
نمودار 2. همبستگی منفی
نمودار 3. همبستگی صفر
نمودار غیرِ خطی
در علوم تجربی، دانشجویان و پژوهشگران به احتمال بیشتر می‌توانند بین متغیرهای مورد اندازه‌گیری رابطۀ مثبت یا منفی پیدا کنند اما در علوم اجتماعی، یافتنِ متغیرهایی که دارای همبستگی کامل باشند، خیلی کم اتفاق می‌افتد. در این صورت، رابطۀ بین متغیرها به صورت خطی نیست و شبیه منحنی است که به آن همبستگی غیرِخطی گفته می‌شود. می‌توانید شکل این رابطه را در نمودار 4 ببینید.
نمودار 4. همبستگی غیرخطی
تا اینجا باید پاسخ سوال بالا درباره رابطۀ بینِ میزان خوابِ شبانۀ رانندگانِ بینِ شهری با میزان خطاهای رانندگی، روشن شده باشد. به دلیل رابطۀ معکوس بین میزان این دو متغیر، همبستگی آنها «منفی» است.
خوب است این نکته را هم در نظر داشته باشید که محدودیتِ نمودارهای همبستگی این است که فقط جهت رابطه را نشان می‌دهند و میزان و شدت همبستگی را نشان نمی‌دهند- به همین دلیل میزان رابطۀ کمّی بین متغیرها را با استفاده از ضرایبِ همبستگی بیان می‌کنیم.
جمع‌بندی
در این درس، با مفاهیم کلیدی درباره روش همبستگی آشنا شدید. در بخش بعدی این درس، درباره ضرایب همبستگی، اطلاعات بیشتری را دریافت خواهید کرد.
منابع
- سرمد،زهره؛ بازرگان،عباس؛ حجازی، الهه (1397). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری.تهران: انتشارات آگاه.
- هومن، حیدرعلی (1392). شناخت روش علمی در علوم رفتاری. تهران: سمت
- مردیت،گال؛ بورگ، والتر؛ و گال، مردیت (1393). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان شناسی. ترجمه: احمد رضا نصر و دیگران. تهران: سمت.
برای مشاهده کامل درس، لطفا وارد حساب کاربری خود شوید
این اثر مشمول قانون حق مالکیت معنوی و استفاده از محتوای آن بدون اجازه پردیس توسعه انسانی غیرقانونی است.
تولید کننده محتوی:
پردیس توسعه انسانی
جدید‌ترین های پردیس
عادت‌هایت را اینگونه بشناس
روی پای خودت به هر چی می‌خوای برس
این داستان: توسعه منابع انسانی به روش مربی پرورش اندام
51 شاخص، تعریف، مصداق، و سوالِ مصاحبه استخدامی
چگونه می‌توانیم از علم آینده‌پژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
عادت‌هایت را اینگونه بشناس
روی پای خودت به هر چی می‌خوای برس
این داستان: توسعه منابع انسانی به روش مربی پرورش اندام
51 شاخص، تعریف، مصداق، و سوالِ مصاحبه استخدامی
پردیس در شبکه اجتماعی
© ۱۴۰۰-۱۴۰۱ تمام حقوق این سایت به گروه پردیس توسعه انسانی به راهبری دکتر محمدرضا آهنچیان تعلق دارد.
باز نشر مطالب و دوره های رایگان پردیس توسعه انسانی با ذکر منبع و درج لینک سایت پردیس، مجاز است.
Translate »
2 دیدگاه
کاش مثالهای بیشتری میداشت
ممنون از همراهی خوب شما، لطفا به منابع انتهای مقاله مراجعه بفرمایید.