چگونه میتوانیم از علم آیندهپژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
چه در مدرسه و دانشگاه و چه در محل کار، هیچ وقت از شنیدن این تذکر حس خوبی نگرفتهایم: “دیگه هیچ وقت دیر نکن“!
سال، نو شده است و از خود انتظار داریم برخی رفتارهایی که در گذشته از نظر خودمان و دیگران نیازمند اصلاح بودهاند تغییر کنند. امیدوارم شما جزو نیروهایی که دیر به محل کار خود میرسند نباشید؛ اما اگر چنین باشد، در این مقاله با راهحلهای پیشنهادی ما، میتوانید به برنامهریزی برای تغییر رفتار خود فکر کنید و دست به کار شوید.
این روزها و الان، بهترین زمان برای تغییر است. شاید هر تمرینی، در اولین روزها دشوار به نظر برسد، اما با استقامت و خواستِ شما مبنی بر تغییر، بدون تردید، دیر یا زود، تغییرات را در خود مشاهده خواهید کرد. «پردیس توسعه انسانی» در کنار شماست تا در صورت لزوم سوالهای خود در اینباره را از ما بپرسید.
دیر حاضر شدن برای هر کاری عوارضی به دنبال دارد که بهعنوان نمونه، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بیایید با یک نکته و یک سوال شروع کنیم: بدبینانه میتوان فکر کرد کسی که اغلب دیر به محل کار میرسد، قصد یا برنامهای برای تاخیر دارد؛ یعنی اگر همچنان قصد ندارد به موقع حاضر شود، پس در حال برنامهریزی برای دیر رسیدن است! آیا در مورد شما هم چنین است؟
این اتهام بدی است که ممکن است به ما زده شود. شاید هیچ کسی نباشد که خواسته باشد با قصد و اراده، دیر به محل کار برسد و عوارض سنگینِ آن را برای خود بخرد. اما اگر بتوانیم خودمان را جای دیگران بگذاریم و از نگاه آنان به کسی که همیشه یا اغلب، دیر به محل کار خود می رسد نگاه کنیم، شاید نگاه ما هم، همین قدر بدبینانه باشد، یا اگر از آنها دعوت کنیم دلیل رفتار کسی که همیشه تاخیر دارد را بدانند، شاید بپذیرند که او چارهای برای تنظیم زمانِ خود نداشته است. به هر حال ما جای هیچ کس نیستیم و هیچ کس جای ما نیست! این یعنی، دیگران ما را بر اساس رفتار آشکارمان قضاوت میکنند: پس برای آنها اغلب ناشناخته و غیرِمهم است که چرا آن رفتار از ما سر زده است. وقتی همیشه با تاخیر به محل کار، یا جلسه، یا رویداد برنامهریزی شدهای میرسیم، در نظر دیگران انسانی هستیم که روش درست و سالم زندگی کردن را نمیدانیم.
بیایید با هم، همۀ دلایل منطقی برای تاخیر یک فرد در ورود به یک روزِ کاری را مرور کنیم. در همه دنیا، و نه فقط در ایران، دلایل مختلفی وجود دارد که چرا ممکن است شخصی دیر به سر کار بیاید. من آنها را به 7 دسته زیر تقسیم میکنم، شما میتوانید این دلایل را کم یا زیاد کنید و در تماس با ما، در میان بگذارید:
لابد شما هم در ذهن خود به این نتیجه رسیدهاید که برخی از این دلایل برای یک بار یا دو بار تاخیر، موجه است (مانند یخبندان خیابانها، یا خواب ماندن) و بعضی از آنها میتوانند دلیلی برای تکرار و استمرارِ تاخیر باشند (مانند مسئولیتهای خانوادگی، یا بیماری). با وجود این ما در این مقاله نمیتوانیم و نمیخواهیم درباره موجه بودن یا نبودن دلیل تاخیر، نتیجهگیری کنیم.
با فرض عمدی نبودن تاخیر در ورود به محل کار، راههایی برای کمک به تغییر و اصلاح رفتار وجود دارند که آنها را با هم مرور میکنیم.
فرض کنید همیشه دیر به محلِ کار میرسید. دلیل آن چیست؟ آیا به اندازه کافی زود از خواب بیدار نمیشوید؟ آیا رفت و آمد شما بیشتر از آنچه حدس میزنید طول میکشد؟ آیا باید فرزندتان را به مدرسه برسانید و سپس به محل کار بیایید؟ اگر به ریشه مشکل نرسید نمیتوانید مشکل خود را برطرف کنید. ممکن است متوجه شوید که راه حلهایی وجود دارند. با پدرومادر یا همسر خود مشورت کنید و ببینید چگونه میتوان برنامه زندگی روزانه را تنظیم کرد که مشکل برطرف شود. هر چند مسئولیت اصلی با شما است؛ اگر نیاز به همکاری بیشتری از دیگران دارید از آنها طلب کنید تا همه راهها را بررسی کرده باشید.
وقتی کار شما برایتان اهمیت داشته باشد، باید دلیل پشتکار خود را مشخص کنید. داشتنِ کار، برای خیلی از مردم، یک ایدهآل یا حتی یک آرزو است. حالا که شما صاحبِ آن کار هستید، وظیفه دارید به خوبی از آن نگهداری کنید و استرس خود را برای آن، پایین نگه دارید. انگیزه خود برای ادامه دادن کار را بررسی کنید و اگر فکر میکنید هنوز آن کار برای شما و زندگیتان اهمیت دارد، به قواعدِ آن پایبند باشید. این بررسی میتواند به شما کمک کند که بدانید برای حفظ کار کنونیتان انگیزه دارید؛ پس باید موانع حفظ و موفقیتتان در آن را بشناسید و راه حلهایی برای غلبه بر آن موانع را شناسایی کنید. در میان موانع حفظ و موفقیت در کار، حتما به مسئله «وقتشناسی» میرسید. دیر رسیدن به محل کار، استرس را به زندگی شما اضافه میکند؛ به روابط شما با مدیر و با همکاران لطمه میزند؛ و به اعتبار شما آسیب میرساند. همیشه و هر روز به این سوال فکر کنید که: چرا میخواهید وقتشناس باشید؟
شاید ریشه اصلی دیر رسیدن به محل کار، هیچکدام از 7 دلیل بالا نباشد؛ بلکه ریشه مشکل اینجاست که شما زمان خود را بهطور موثر مدیریت نمیکنید. بهترین راه برای تصحیح این موضوع، آموختن و تمرینِ مدیریت زمان است. باید بدانید زمان خود را چگونه میگذرانید تا بتوانید در برنامههای خود واقعبین باشید. یک راهحل قدیمی و ساده این است که همه چیز را در تقویم خود برنامهریزی کنید تا بتوانید درگیریهایی مانند دیر رسیدن را مدیریت کنید. «مدیریت زمان» یک تکنیک است که دانستنِ آن برای هر فرد بزرگسالِ شاغلی در دنیای پر ازدحامِ امروزیِ ما لازم است. مدیریت زمان قصد ندارد از ما بخواهد تا بعضی از مسئولیتهای خود را کنار بگذاریم تا وقت کافی برای به موقع انجام دادنِ کارها داشته باشیم. از طریقِ مدیریت زمان، ما یاد میگیریم که بهتر از گذشته، بتوانیم بین کارها و مسئولیتهای روزانه خود تعادل ایجاد کنیم که برخی از وظایفمان به دلیل ازدحام کارها و کمبود وقت، نادیده گرفته نشوند.
به عنوان مبنایِ «مدیریت زمان»، به شما توصیه میکنیم حتماً مقاله «شناخت زمان؛ مقدمه مدیریت زمان» در «پردیس توسعه انسانی» را بخوانید.
من داییای دارم که دهها سال در یکی از بزرگترین شهرهای کشورهای صنعتی دنیا، که به طور طبیعی، همیشه دچار ترافیک سنگین است، مشغول کار بوده است. یک بار که با او در ترافیک غیرمنتظره یکی از خیابانهای شلوغ شهر مشهد، گرفتار شده بودیم و ممکن بود دیرتر از موعد به برنامۀ زمانبندی شدۀ خود برسیم، خیلی آهسته و با مهربانی گفت: “اگر همیشه کمی زودتر حرکت کنی، هم استرس نخواهی داشت و هم از منافعِ زودتر رسیدن، برخوردار خواهی شد“. او درست گفته بود چون وقتی صحبت از برنامهریزی زمان میشود، معمولاً باید زمانهای از دسترفته غیرقابل پیشبینی را هم در نظر گرفت. مهم نیست شما چه قدر سازماندهی شده حرکت کردهاید، در هر حال نمیتوانید موارد غیرمنتظره را درست و دقیق، پیشبینی کنید. شاید برای یک بار اتفاق بیفتد که خودرویی که سوار آن هستید نقص فنی پیدا کند و شما به سرعت امکان جایگزینی نداشته باشید، اما شاید در همان یک بار، تاخیری اتفاق بیفتد که یکی از بهترین فرصتهای رشد یا سود را از شما بگیرد. در دنیای سازمانی، چه اتفاقی میافتد اگر هر صبح، کمی زودتر به محل کار برسید و از زمان اضافی، برای مطالعه، پاسخگویی به نامهها و ایمیلها، یا آمادهسازی کارهای روزانه استفاده کنید؟
به جای اینکه هر روز با عجله برنامۀ روزانه خود که لزوماً مانند دیروز و روزهای قبل نیست را تنظیم کنید، برنامهریزیِ روز بعد را، از شب قبل شروع کنید. با فرض اینکه همیشه دلیل دیر رسیدن به محل کار، دلایلی نیست که اختیار و اراده آن، در دست ما قرار دارد، چیزهایی هم وجود دارد که کنترلِ آنها در اختیار ما است: لباسهایی که بنا است فردا بپوشید را بررسی کنید و آماده بگذارید؛ ناهارتان را بستهبندی و در یخچال قرار دهید؛ کیف پول و مدارک خود را بررسی کنید که صبح با عجله، دنبال چیزی نگردید؛ اگر با خودروی شخصی خود به محل کار میروید، از وضعیت سوختِ کافی و سایر ملزومات آن مطمئن باشید. در این صورت نه فقط فردای بهتری خواهید داشت، که شب آرامتری را هم پشت سر خواهید گذاشت.
مخصوصاً در ساعتهای اولیه روز که باید به موقع در محل کار خود باشید، به توانایی و زمان خود فکر کنید. خودتان را جای مدیرتان بگذارید که وقتی دلیل تاخیرهای هر روزه شما را میپرسد به او پاسخی بهظاهر منطقی میدهید: “هر صبح از خانهام در جنوب، تا محل کار ما که در شمال شهر قرار دارد، 80 دقیقه در ترافیک هستم“؛ یا: “مجبورم هر روز همسرم را به محل کارش برسانم و بعد به سمت سازمان بیایم“! اگر شما مدیر باشید و نیروی انسانیِ شرکت یا سازمانِ شما این پاسخها را در دلیل تاخیر مستمرِ خود بیان کند، قانع میشوید؟ ما قبول کردهایم که نیروی انسانی یک سازمان باشیم و پذیرفتهایم در ازای حقوق و امتیازاتی که دریافت میکنیم، ساعتهایی از روزهایی از هر هفته را در اختیارِ سازمانِ خود بگذاریم. برای حل مشکلِ ترافیک صبحگاهی راه حل وجود دارد، و برای قبول مسئولیت رساندن همسر یا فرزندتان به محل کار یا تحصیل، دهها راه حل وجود دارد که با درک مسئولیت شغلی، و با اراده جدی به حل مشکل دیر رسیدن به محل کار، موثر خواهد بود. اگر قانون زیر را برای خود بگذارید و بدان پایبند باشید، به نتیجه خواهید رسید:
من در 5 روز هفته «باید» از ساعت 7:00 تا 14:30 در محل کار خود باشم: پس باید برنامه روزانۀ زندگیام در این روزها را، بیش از توان و امکاناتِ خود، پُر نکنم.
وقتی کاری را در تقویم خود برنامهریزی کردهاید، آن کار، تنها چیزی باشد که باید روی آن تمرکز کنید. به همین نحو، وقتی برنامه روزانهتان اعلام میکند که ساعت 6:15 باید از خانه خارج شوید تا بهموقع به محل کار برسید، لحظاتی زودتر از 6:15 خانه را ترک کنید. هر صبح حواستان را با پیامکها و اعلانهای گوشی هوشمند که نیمه شب وارد گوشیتان شده است، پرت نکنید؛ یا در حالی که آماده خارج شدن از خانه هستید، برنگردید و چند دقیقه را برای نوشیدنِ «چای تازه دم» از دست ندهید. چرا باید نسبت به دقیقههای خود، به اندازۀ هزارتومانهایی که باید هزینه کنیم، حساس نباشیم؟
خوب و بهاندازه خوابیدن به زمانبندیهای روزانه مربوط است. پرخوابی دلیل اصلی تاخیر ورودِ نیروهای انسانی نیست؛ تبعیت نکردن از الگوی درست خواب، باعث بسیاری از مشکلات زمانبندی میشود. از 20 تا 60 سالگی بهتر است در هر شب، بین 6 تا 8 ساعت خوابِ خوب داشته باشید. اینکه چگونه میتوانیم خوابِ خوب داشته باشیم موضوع این مقاله نیست. در این زمینه مقالهها و مطالب خیلی زیادی در اینترنت یافت میشود. از جمله:
اگر از من بخواهید با توجه به نکات مطرح شده در همین مقاله، چند درسِ ساده و امکانپذیر برای پیشگیری از دیر رسیدن به محلِ کار در سال نو برایتان داشته باشم، به 6 مورد زیر تاکید میکنم: