بستر فرهنگی مدیریت: در تو هست اخلاق آن پیشینیان

اثر گذشته بر چهره اکنون!

سازمان ها در بستر اجتماعی شکل می گیرند. بستر اجتماعی، حاصل جمع منابع و سابقه تاریخی، جهان بینی، روش معاش، و نحوه تنظیم روابط سیاسی مردم با نهاد مرکزی یا محلی قدرت است. سازمان های امروزی در هیچ کجای دنیا و به طور طبیعی در کشور ما نمی توانند از این قاعده مستثنی باشند. این قاعده به ما می‌گوید که حتی اگر سازمان ها با قالب و فُرم غیربومی وارد کشوری شوند، به این دلیل که از آبشخور تاریخی و فرهنگی بستر جدید خود تغذیه می شوند، ناگزیر رنگ و بو و حتی شکل و شمایل آن را به خود می گیرند!  

تاریخ کهن ایران انباشته از رویدادهای اثرگذار ناشی از تحولات اجتماعی، گسترده و محدود شدن مرزها، رونق و رکود اقتصادی در اعصار مختلف، و افزایش و کاهش میزان قدرت مرکزی در حکومت ها است. سازمان های امروزی ایران، چکیده اثر آن رویدادها را بر هدف ها و عملکرد خود نشان می دهند. پیش فرض ما این است که هرچند سازمان های جدید در ایران، به عنوان یکی از دستاوردهای مدرنیته وارد کشور شده اند، اما فرهنگ و ویژگی های خاص ایرانی، چون روحی به کالبد آن دمیده شده است. فرهنگ ملی و یا محلی همراه با اندیشه و باورهای ما وارد سازمان ها می شوند و اگر بر صورت آن، یعنی بر ساختار و تشکیلات اثر روشنی نمی گذارند، بر محتوای فعالیت، روش های کار، فرهنگ فرماندهی و فرمانپذیری، فرایندها، و در مجموع بر کارکردهای سازمان اثر می گذارند.

کتاب های سازمان و مدیریت را بخوانیم؟

کتاب ها و مجلات تخصصی سازمان و مدیریت را بخوانیم اما انتظار نداشته باشیم دانشی که از آن طریق به دست می آوریم، تصویر حقیقی از سازمان ها و نحوه مدیریت شدن آن‌ها را در اختیار ما بگذارند.

علم سازمان و مدیریت، به عنوان یک علم مدرن در قرن 20 توسعه یافت و به همان ترتیب و در همان قالب و زبان علمی، ترجمه و وارد ایران شد. پس این علم با ذهن ایرانی قرائت و ادراک شد و سپس بر پایه قواعد و اصول آن، اندیشه و باورهای ایرانی متاثر از آموزه های علم جدید، به تأسیس و گسترش سازمان های مدرن در بستر فرهنگ ملی پرداخت. در این صورت طبیعی است که یک تئوری مدیریتی در ایران به صورت متفاوتی از فرهنگ دیگر، هم شناخته و فهمیده، و هم به کار گرفته می شود. هر ایرانی بر اساس سوابق تاریخی و تجربه های شخصی خود تصویر و برداشتی از مفاهیمی چون تشکیلات، ارتباطات، سلسله مراتب، فرماندهی- فرمان پذیری و کنترل دارد که در فهم و تحلیل او از یک تئوری مدیریتی، موثر است.

مبنای تئوری های سازمان و مدیریت بر دو اصطلاح کلیدی «ارتباطات» و «قدرت» نهاده شده است. در این صورت، برداشت ایرانی از هر تئوری مدیریتی به آن صورت که از صافی این برداشت می گذرد، شناخته و تفسیر خواهد شد.