
چگونه میتوانیم از علم آیندهپژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
این روزها در حدود میانه ماهِ اردیبهشتِ هر سال، فضای کشور تحت تاثیر روز معلم و هفته آموزش است. جنب و جوش متفاوتی در مدارس و دانشگاهها اتفاق میافتد؛ مراسم خاصی برگزار میشود؛ سخنرانیهای زیادی صورت میگیرد؛ و درباره جایگاه و اهمیت معلم سخن گفته میشود. اردیبهشت، زمان خوبی است تا در این باره فکر کنیم که آیا در آینده نزدیک برای معلمان و نقش اصلی آنها در مدارس، که تدریس باشد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
همه میدانیم دنیا تغییر کرده است و باور داریم که سرعت تغییرات در همه بخشهای زندگی انسان، روز به روز بیشتر خواهد شد. از دانشمندان گرفته تا مردم عادی بر اساس داده ها و اطلاعات خود، دست به پیشبینی میزنند. آنها گاهی با هیجان و شوق و گاهی با نگرانی و بیم، آینده را به تصویر میکشند. یکی از حوزههایی که از تغییرات وسیع آن در گذشته آگاهیم و به تغییرات گستردهتر آن در آینده تردیدی نداریم، آموزش و تدریس است. تدریس مهمترین وظیفهای است که نقش «معلمی» هر معلم را نشان میدهد.
در این مقاله بر اساس آخرین مطالعات نظری و معتبر، تغییراتی که معلمان در نقش و وظیفههای خود، شاهد آن خواهند بود را نشان میدهیم. با پیشبینی آینده، میتوانیم از خطاهای احتمالی که در انتخاب تصادفی رخ خواهد داد، پیشگیری کنیم. از شما دعوت میکنیم، نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
آموزش و پرورش قرن بیست و یکم بر محور ترکیب نوآورانه فناوری و تدریس تشکیل شده است. هدف این بوده است که از این طریق رشد همهجانبه دانشآموزان تضمین شود.
ما در دنیای امروز شاهد روباتهایی در کلاس درس هستیم که با محتوای دیجیتالی جذاب به یادگیری کودکان کمک میکنند. با وجود این همه تغییرات وسیع و سریع که شما و مرا شگفت زده میکند، حتی انتظار میرود که توسعه فناوری در سال های آینده گستردهتر شود. هوش مصنوعی (Artificial Intelligence- AI)، اینترنت اشیا (Internet of Things- IoT) و بلاکچین (Blockchain)، بر فناوریها حکومت میکنند و در این فضایی که به سرعت در حال رشد است، رشد و توسعه کودکان و نوجوانان افزایش خواهد یافت. در چنین فضایی، مهارت هایی مانند تسلط بر رایانه، سازگاری با تغییر، حل مسئله و هوش هیجانیِ (EQ) بالا برای موفقیت آینده ضروری خواهند بود. در چنین فضای نسبتا متفاوتی که از آموزش و پرورش ترسیم میشود، معلمان چه میکنند و مهمترین وظیفه آنها که تدریس است، چه تغییراتی را شاهد خواهد بود.
به رغم ترس از اینکه ممکن است به خاطر رشد سریع فناوری و اینترنت، شغل معلمی اهمیت خود را از دست بدهد، باید به این موضوع کلیدی توجه داشته باشیم که فردی در کلاس معلم نشسته است که از نظر عاطفی باهوش است و انرژی و استعداد متفاوتی با دانش آموز امروزی دارد، پس لازم است روش معلمی به فراخور انتظارات فزاینده و متفاوت او تغییر کند.
در برابر این همه تغییرات، چیزی از شغل معلمی به روایت امروزی آن باقی میماند؟
به اطراف خود و به گذشته نزدیک نگاه کنید! تاریخ پر از پیشبینیهایی است که درست از آب در نیامدهاند. چِن، یکی از بنیانگذاران یوتیوب، یک بار استدلال کرد که مردم از ویدیو خسته میشوند. او گفت: “دیگر ویدیوی زیادی برای تماشای من وجود ندارد!” و یا بالمِر، مدیر اجرایی مایکروسافت در سال 2007، به اشتباه پیشبینی کرد «اَپل»، که سپس آن را «آیفون» نامیدند، موفق به بقا در بازار نخواهد بود. او گفت: “هیچ شانسی ندارد که آیفون بتواند سهم قابل توجهی از بازار را به دست آورد“. من ادعا نمیکنم آنها بدون مطالعه، حرف زدهاند؛ پیشبینی آینده هرگز آسان نیست. در حدود سال 1378، بسیاری معتقد بودند که کاغذ و خودکار به زودی آخرین روزهای خود را خواهد دید. اما حالا در سال 1402، مردم هنوز می گویند که این اتفاق به زودی خواهد افتاد!
فناوری در حال حاضر فرصت های هیجانانگیزی را ایجاد کرده است. آموزش و پرورش در حال حاضر شروع به کشف افقهای جدید در کنار دانشآموزان و جامعه کرده است. در این افق چه چیزهایی دیده میشود؟ فقط 3 مورد از آنچه در حدود 10 سال دیگر شاهد خواهیم بود را در اینجا پیشنهاد میدهم.
در حدود سال 2030، آموزش و یادگیری متحول خواهد شد. شب قبل از مدرسه، دانشآموزان دورههای یادگیری آنلاین اجباری و شخصیشده را که توسط رهبران موضوعی هر درس برای گروههای دانشآموزی راهاندازی شده است، یاد می گیرند. وقتی میگویم «راهاندازی»، منظورم این است که معلم منابع «استاندارد» از پیشساخته را در فضای یادگیری دانشآموز، متناسب با سطح توانایی او طراحی و ایجاد کرده است.
این مواد از آموزشهای ویدئویی و آزمونهای تعاملی گرفته تا فضاهای سه بعدی برای کاوش و یک کتابخانه کامل، از محتوای متون را شامل خواهد شد: محتوای دروس از آرشیوهای بزرگ کتابخانههای دیجیتال جمعآوری میشود. در حالیکه دانشآموزان مشغول یادگیری محتواهای جدید هستند، معلم از سوی کتابخانههای پشتیبان، پیامهای جدیدی دریافت میکند که در همین لحظه اطلاعات تازهای به دستشان رسیده است که معلم میتواند آنها را درخواست و وارد فرایند یادگیری کند.
همه دانشآموزان میتوانند هر روز عصر به مدت یک ساعت در یک اتاق گفتگوی مجازی به پشتیبانی چت زنده از معلم دسترسی داشته باشند. معلم هر هفته میچرخد و هر جلسه چت به صورت زنده ضبط میشود و فوراً برای مراجعات بعدی در فضای ذخیرهسازی ابری مدرسه آپلود میشود. دانشآموزان تکالیف کلاسی را در فضایی با قابلیت بهروزرسانی و در فضای امن تکمیل میکنند، جایی که میتوانند سفر یادگیری خود با همکلاسیها و معلم را به اشتراک بگذارند، و همچنین بازخورد فوری دریافت کنند.
وقتی روز مدرسه شروع میشود، دانشآموزان از قبل محتوای کلیدی مورد نیاز برای درسهای آن روز را یاد گرفتهاند. در نتیجه، معلمان میتوانند بیشتر وقت خود در کلاس را صرف سازماندهی و تسهیل مهارتهای پیشرفتهترِ دانشآموزان خود کنند. به این منظور معلم، ذهن دانشآموزان خود را به چالش میکشد تا آنها را ترغیب کند یادگیری کاملتر خود را به صورت فردی یا در گروههای کوچک ادامه دهند. معلمان فضای کلاس را برای هر درس تغییر میدهند. هنگامی که دانشآموزان یک تکلیف یا مرحله از یادگیری را به پایان رساندند، معلم میتواند به صورت الکترونیکی تأیید کند که یادگیری آنها با چه کیفیتی انجام شده است، و آنها میتوانند به نمرات ارزیابی آنلاین خود نگاهی بیندازند.
دانشآموزان در سال 2030 میدانند که هیچ محدودیتی در میزان یادگیری آنها وجود ندارد. اگرچه محتوا هنوز ساختار یافته است، اما دانشآموزان میتوانند با سرعتهای مختلف و در فضاهای مختلف کار کنند. آنها مجبور نیستند منتظر رسیدن همسالان خود، تن دادن به محدودیتهای یک برنامه درسی خاص، یا حتی یک برنامه درسی باشند. در رژیم یادگیری فردا، هر چقدر اشتها داری، میتوانی بخوری و برای یادگیری، هیچ محدودیتی وجود ندارد.
معلمان موظف خواهند بود که هر روز به دانشآموزان خود، چه در خانه و یا در مدرسه، باشند، بازخورد شفاهی هدفمند بدهند. در این میان، والدین هم از توجه فردی به فرزندانشان خرسند هستند و از اینکه مدرسه تا این حد دانش آموز-محور است، راضیاند.
این مهمترین تغییر در آموزش و یادگیری خواهد بود که بر شغل معلمی تاثیر خواهد گذاشت. آخرین و شاید قابل مشاهدهترین تغییری که در معلمی رخ خواهد داد، مربوط به روشی میشود که در آن معلم، باز هم به کمک فناوری، دانشآموزان را از کلاسهای درس متنوع در گوشه و کنار دنیا، و جهانهای مختلف گرد هم میآورد. در چنان محیطی دانشآموزان میتوانند تجربههای یادگیری خود را در از طریق بازی، واقعیت مجازی، و استفاده از شبکههای پیامرسانی به صورت زنده با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
پیشبینی بالا به ما نشان میدهد که در دنیای فردا، معلمی تغییرات زیادی را شاهد خواهد بود زیرا آموزش شخصیسازی شدهتر از امروز خواهد بود. در چنان فضایی، وجود و پیشرفت فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، به مراتب در دسترستر خواهد بود؛ معلمان به این فناوریها دسترسی و تسلط بیشتری خواهند داشت؛ و دانشآموزان استقبال بیشتری از یادگیری از دور نشان میدهند.
سال 2030 به یقین، سالی از نظر فناوری پیشرفته با دسترسی بهتر به محتوا است. بنابراین، مسئولیت معلم محدود به انتقال دانش نخواهد بود، بلکه او به دانشآموزان کمک میکند تا برای زندگی در دنیای به شدت پیچیده آماده شوند و تمام مهارتهایی که برای زندگی به طور کلی ضروری است، را در اختیار بگیرند.
4 دیدگاه
خیلی عالی بود. کمک به در اختیار گرفتن مهارت های ضروری زندگی خیلی خیلی مهمه و امیدوارم در آموزش و پرورش مون به این امر مهم برسیم.
سپاس از نظرات خوب و سازنده شما
این عالی بود: ((در رژیم یادگیری فردا، هر چقدر اشتها داری، میتوانی بخوری و برای یادگیری، هیچ محدودیتی وجود ندارد)).
ممنون از توجه و دقت شما