
چگونه میتوانیم از علم آیندهپژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
شاید براتون اتفاق افتاده باشه که در یک درس یا بیشتر نمره خوبی نگرفتین یا نمرهای که انتظار داشتین رو بهدست نیاوردین. نمره به نام شما ثبت شده و احتمال تغییرش توسط استاد خیلی بالا نیست. میتونین کاری کنین که ارزش نمره ضعیف رو برای خودتون به فاجعه تبدیل کنین و میتونین طوری عمل کنین که به نتیجه خیلی بهتری از نمرهای که به دست آوردین برسین.
توی این مقاله ما برخی از اشتباهاتی که بچهها وقتی نمره ضعیفی میگیرن انجام میدن رو بازگو و تحلیل میکنیم و بعد، به شما توصیههایی داریم که چه جوری میشه اثر و شدت نمرۀ بد رو کاهش داد و حتی اون رو به یک امتیاز یا سکویی برای پرش تبدیل کرد. با «پردیس توسعه انسانی» همراه باشین.
پیش از هر چیز از شما درباره چهار موقعیت زیر سوال میکنم. بهعنوان دانشجو، در خانه مقابل هر موقعیت علامت یا
ثبت کنید.
میتوانیم حدس بزنیم که بر اساس پاسخی که دانشجویان به این موقعیتها میدهند، آنها به دو گروه تقسیم میشوند:
گروه اول: برخی دانشجویان، علامتهای زیر را ثبت میکنند:گروه دوم: و برخی دیگر، علامتهای زیر را ثبت میکنند:
شما در کدام گروه از دانشجویان قرار میگیرید؟ گروه اول؟ گروه دوم؟ هیچکدام، یا ترکیبی از این گروهها؟
پاسخی که شما به این موقعیتها میدهید، اهمیت دارد، زیرا هر تحلیلی که بخواهیم برای کمک به اصلاح نمره بد امتحانی شما ارایه دهیم، به پاسخ شما بستگی دارد.
شاید شما هم این جمله هشدار دهنده که در مکانهای عمومی، برای کنترل برخی رفتارها نوشته شده است را خوانده باشید که: «رعایت نظافت، معرف شخصیت شماست»! همه میدانیم که از دیدگاه علمی این مفهوم، یک اشتباهِ رواج یافته است زیرا ما هرگز نمیتوانیم از روی یک رفتار، ادعای شناختِ شخصیت افراد را داشته باشیم. بنابراین میبینید که به تقلید از چنین جملاتی، عنوان این بخش از مقاله را با طنز، جمله مشابهی انتخاب کردهام.
آیا واکنش ما به وقایع، رفتارها، و نتایج، همیشه باید از الگوی یکسانی تابعیت کند؟ خصیصههای شخصیتیِ هر یک از شما در برخورد با موقعیتها و شرایط، در تصمیمگیری برای انتخاب رفتاری معین، نقش تعیینکنندهای بازی میکند. اما در این صورت آیا این امکان و اختیار از شما گرفته شده است که در آن موقعیت و شرایط، رفتار خودتان را به گردباد واکنشهای هیجانی بسپرید و درباره کنترلِ آن و تلاش برای تبدیل آن به یک رفتار تأملی، هیچ کاری انجام ندهید؟
نمره بد، یک موقعیت هیجانی ایجاد میکند که شاید برای برخی از شما به این معنی باشد که: «سریع و طبق معمول واکنش نشان بده»؛ اما بهتر است این کار را نکنید! اگر خواسته باشید از اثر نتیجه نامطلوب بکاهید، نباید بگویید: “من همینم که هستم“!
به گذشته خود فکر کنید و به یاد بیاورید که نتیجه امتحان یکی از درسهایتان اعلام شده است. شاید حتی وقتی نمرهای فقط در حد پاس کردن به دست آوردهاید هم از عملکرد خود شگفت زده شده و کاملا راضی باشید. شاید هم با وجود کسبِ بهترین نمره در میان همکلاسیهایتان، واکنش ناخوشایندی به نتیجه نشان بدهید. پس واکنش ما درباره یک واقعیت، بر اساس شاخصِ شخصیِ خودمان مبنی بر قضاوت درباره خوب و بد بودن نتیجه، در مقایسه با کافی یا ناکافی بودن عملکردمان، شکل میگیرد و از یک قالبِ واحد رفتاری تاثیر نمیپذیرد.
نمره امتحان برای اغلب دانشجویان مثل مسابقهای حساس برای یک قهرمان ورزشی است. برخی قهرمانان ورزشی با شنیدن سوت پایان مسابقه، که برخلاف انتظار بوده است، میتوانند فریاد بکشند و اعتراض کنند. آنها میدانند که نتیجه تغییر نخواهد کرد و رفتارشان، بروز واکنش ناشی از نارضایتی است. هرچند معلمان و استادان به ما میگویند ارزیابی، عبارت از یک مسابقه برای برنده و بازنده شدن نیست، بلکه ارزیابی برای تثبیت و تحکیم یادگیریهایِ فراگیران انجام میشود، اما ما در اینجا به احساس شما نگاه میکنیم؛ توصیههای منطقی گاهی پاسخگوی خوبی برای احساسات نیست.
نمره متفاوت با شاخص شخصی شما، میتواند واکنش فردِ برنده یا بازندۀ یک مسابقه را در شما ایجاد کند. اگر نمره پایینتر از حد انتظار شما باشد احساس وحشتناک یک قهرمان شکست خورده را دارید. در این صورت میتوانید به دو صورت رفتار کنید؛ طوری رفتار کنید که گویا راهی برای تغییر نتیجه وجود ندارد و یا بهنحوی رفتار کنید که گویا گرفتن نتیجه بد، بهمعنی از دست دادن و شکست نباشد.
راههایی وجود دارد که در اینجا با هم مرور میکنیم: همچنانکه بهتر است از خودتان انتظار معجزه نداشته باشید، از ما هم انتظار نداشته باشید که در اینجا یک چوب جادویی به دست شما بدهیم تا با تکان دادن آن، بتوانید نمره پایینتان را تبدیل به بالاترین نمره کلاس کنید! آنچه اینجا پیشنهاد میدهیم حاصل مطالعه در روشهای منطقی و اخلاقی برای جبرانِ نمرۀ بد [از نگاه شما]، در ترکیب با تجربه دهها سال تدریس و کار با دانشجویان در دانشگاههای بزرگ کشور و دنیا است.
همه پیشنهادهایی که اینجا در اختیار شما قرار میدهم موثر نیستند؛ این شما هستید که باید موثرترین آنها را بر اساس شخصیت و انتظار خود انتخاب کنید. آنها را به دقت بخوانید و خودتان را در موقعیتی ببینید که در آن، با نتیجه ناراحتکننده ارزیابی رو به رو شدهاید. در چنین وضعیتی، ببینید که موثرترین راهحل، با توجه به موقعیتی که در آن قرار دارید کدام است؟
یکی از حیاتیترین کارهایی که هنگام مواجه شدن با نمرات پایین از شما انتظار میرود همین است. پس از برخورد با نتیجه، همه چیز را در ذهن خود مرور کنید؛ کمی به تنهایی قدم بزنید؛ و نفسهای عمیق بکشید. روحیۀ مقاومت و مدارا را در خودتان تقویت کنید تا نمره ضعیف فرصت پیدا نکند بر رفتار شما غلبه کند و هر کاری دوست دارد با شما و به دست شما، انجام دهد. در نظر داشته باشید که این نتیجه، سرتاسر بد و منفی نبوده است، شما از امتحان خود چیزی یاد گرفتهاید و تجربه گرفتنِ نمرۀ بد، در این مرحله از زندگی، برای موفقیتهای بعدی شما، درسآموز خواهد بود. اینکه شما یک دانشجوی سوادطلب یا سوداطلب باشید در نوع نگاه شما به تجربۀ یک امتحان، موثر است.
شما اجازه دارید مراسمی ترتیب بدهید که در آن برای نتیجه ناخوشایندی که به دست آوردهاید به روشی تفریحی، عزاداری کنید! برای مثال، در حالیکه خود را صاحب مصیبت میدانید، «فقط یک شب» خودتان را به تماشای سریال یا فیلم سینمایی مورد علاقهتان در سینمای خانگی مهمان کنید؛ در این صورت، در واقعه ناخوشایند غوطهور شدهاید. اگر زمان چنین مراسمی را طولانی کنید، به آن رویدادِ بد، قدرت زیادی برای اثرگذاری بر زندگی خود دادهاید. حداکثر یک روزه، مراسم را تمام کنید!
وقتی از مراسم کوتاه عزاداری تفریحی خود خارج شدید، به دنبال بازخوردها باشید. پیش از همه به بازخوردی که استادتان به شما داده است، دقت کنید. دقیقاً ببینید که نظر استاد درباره عملکرد شما چه بوده است؟ سپس به سراغ بازخوردهای دیگری بروید که از خودتان گرفتهاید یا از دوستان، همکاسیها، دستیارِ تدریس، یا مربیِ حلِ تمرین دریافت کردهاید. اگر هیچ بازخوردی دریافت نکردهاید، یا اگر گمان میکنید بازخوردی که به شما داده شده واقعاً روشن و منطقی نیست یا به شما کمک نمیکند، تصمیم بگیرید که به سراغ استادتان بروید و از او درخواست بازخورد کنید. اگر از دلیل نرسیدن به نمرۀ مورد انتظارِ خود آگاه نباشید، چراغی برای یافتن بهترین مسیر برای موفقیت را در دست نخواهید داشت.
آیا در سالهای گذشته با جملاتی مانند اینها برخورد داشتهاید؟
وقتی برای گرفتن بازخورد به سراغ استاد میروید، با این قضاوت بروید که نمرهای که گرفتهاید دستپخت خودتان است! تشخیص اینکه کجا اشتباه کردهاید همیشه آسان نیست، اما اولین قدم این است که بپذیرید که اشتباه کردهاید. بهترین نحوه برخورد با نمرهای که دلخواه شما نبوده، این است که با شجاعت و واقعنگری خود را مالک آن بدانید. اشکالی ندارد که به همکلاسیهایتان بگویید که از نتیجه امتحان، ناراحت هستید. در این صورت، دیگران را هم به صادق بودن، ترغیب کردهاید و میبینید که در داشتن چنین احساسی تنها نیستید.
اگر نمره را دستپخت خودتان دانستید و آمادگی داشتید که برای گرفتن بازخورد به سراغ استادتان بروید، نیازی نیست با ناراحتی، عصبانیت، و سرسختی وارد شوید. مانند یک دانشجوی سوداطلب نگاهتان این نباشد که به او مراجعه کردهاید تا نمره بهتری را بهدست آورید؛ بلکه میخواهید بفهمید چرا این نمره را گرفتهاید تا دفعه بعد بهتر عمل کنید. به احتمالِ زیاد، هیچ استادی در دنیا نیست که بتواند در برابر سؤالات دانشجویی که واقعاً درصدد پیشرفت است، مخالفت کند. بهترین تدبیر برای رسیدن به نتیجه، این است که با احترام، کمی با تواضع، و آرمانگرا رفتار کنید.
در نگاه کلی به نحوه مدیریت رفتار در مواجهه با نمره بد در این مقاله، نکتههای کلیدی گفته شد اما در بخش پایانی مقاله، توجه شما را به 3 درس راهگشا جلب میکنم:
برای هر دانشجوی معمولی خیلی آسان است که خود را اسیرِ نمره امتحان کند و اجازه دهد نتیجه نامطلوب او را متوقف سازد. بسیاری از دانشجویان در چنین موقعیتی، به تابلوی اعلانات استادیوم خیره میمانند و با خشم و سروصدا یا با اندوه و سکوت، تسلیم میشوند. نمره بد یک امتحان، وقتی تبدیل به شکستی سخت میشود که بتواند شما را متوقف کند. درس اول این است که نایستید و خیلی زود از شوک خارج شوید.
اگر در امتحانی، نمره بدی گرفتید، باید ده برابر سختتر کار کنید و ده برابر سریعتر از گذشته، به جاده موفقیت برگردید! میدانم که گرفتن نمره بد در امتحان، گاهی ضربه بزرگی به اعتماد بهنفس دانشجو است. با این حال، شما باید سکان کشتی را در برابر توفان از دست ندهید. نباید به خودتان اجازه دهید که به عقب برگردید و برای موفقیت در ادامه راه، تلاش کمتری داشته باشید. زمانی که دانشجوی کارشناسی بودم یک بار رفتار درستی نداشتم و اجازه دادم تا غلطکِ نمرات بد امتحان، از روی من رد شود! تحت تاثیرِ آن شوکِ لعنتی، برای مدتی حوصله انجام هیچ کاری نداشتم، آنقدر که تصمیم گرفتم که بیشتر از این تلاش نکنم؛ بله! … یک اشتباه بزرگ! این تصمیم غلط و هیجانِ کنترل نشده، مرا در وضعیت منفی تحصیلی قرار داد؛ اما به زودی متوجه شدم که باید قدرت خود در بازی را بالا ببرم. چرا قرار بود تمام زحماتم را دور بریزم؟ به هیچ وجه نمیتوانستم اجازه دهم نمره بدِ یک امتحان، سرنوشتِ بقیه تحصیل و حتی آینده مرا تعیین کند. برگشتم و در مسیر قرار گرفتم و با سختکوشی، پیش آمدم.
انتقاد سازنده انتقادی است که به پیشرفت ما کمک میکند. انتقادِ سازنده نظرات و ایدههایی هستند که هدفشان کمک به ما است. قرار نیست آنها نظراتی باشند که ما را تحقیر کنند یا به ما احساس پوچی و بیارزشی بدهند. برای اینکه در آینده موفقتر باشید انتقاد سازنده را بپذیرید. اگرچه شنیدن برخی نظرات انتقادی سازنده سخت است، اما باید با آنها رو به رو شوید. همیشه انتقادها درست نیستند اما شما اولین کسی باشید که عملکرد خود را صادقانه مورد انتقاد قرار میدهد.
در پایان بگذارید از شما بخواهم این پیشنهادات را کلیشهای و تعدادی پند و اندرز یک بزرگسال ایدهآلگرا در نظر نگیرید. شما و من میدانیم که نمرات بد برای همه، صرف نظر از سن و جنسیت، شوکه کننده است. اگر بخواهید بدانید در تحصیل پیشرفت خواهید داشت و به جایی که انتظار دارید خواهید رسید یا نه، ببینید که در برابر یک نتیجه غیرمنتظره، سختکوشی خود برای کار برای غلبه بر موانع تحصیلی را ادامه میدهید یا متوقف میشوید؟ دانشجوی سوداطلب، برای رسیدن به نفع خود، کوتاه و راحتترین راه را انتخاب میکند؛ اما شما، راه خودتان را بروید.