
چگونه میتوانیم از علم آیندهپژوهی، برای ساختن آینده خود استفاده کنیم؟
همیشه فکر میکردم بدون مشاوره تحصیلی به نتیجه نمیرسم … امروز متوجه میشم که بیشتر از «مشاوره تحصیلی» نیاز به «راهنمایی شغلی» داشتم!
جمله بالا، نقل قول یکی از دانشجوهای سال دوم دانشگاهه. نمیدونم شما در سالهای درس خوندن در دبیرستان، مخصوصاً در سالهای نهم تا دوازدهم چه میکنید و در این باره چه تجربهای دارید اما این تجربۀ با ارزش از فردی که تازه وارد دانشگاه شده، در «پردیس توسعه انسانی»، ما رو برانگیخت تا در این باره بررسی بیشتری داشته باشیم و بتونیم از زاویه دیگهای، دلیل اهمیت راهنمایی شغلی رو شناسایی کنیم. این بررسی، به کمک متخصصان رشد و یادگیریِ پردیس، انجام شد که نتیجهاش اینجا در اختیار شما است. فکر میکنیم اگه وقت بذارین و این مقاله کوتاه رو مطالعه کنین، نتیجه اون، نه فقط برای الان، که برای یک عمر به شما کمک خواهد کرد.
با پردیسکده دانشآموزانِ «پردیس توسعه انسانی» در تماس و همراه باشین و اگه در این زمینه یا زمینههای مشابه، تجربهای دارین با ما در میان بذارین.
شما مانند هر انسان بالغِ دیگری در بزرگسالی، شاغل خواهید شد. شغل، جزیی از زندگی ما است و هر انسانی، خواه زن، خواه مرد، بدون شغل، بخش مهمی از امکان رشد و مولد بودنِ خود را نادیده میگیرد. اینکه چه شغلی داشته باشیم و حتی اینکه چه کاری را شغل بدانیم موضوعِ دیگری است که در این مقاله مورد نظر ما نیست.
شما به عنوان دانشآموز، با موقعیتهای زیادی مواجه میشوید که در آن موقعیت میتوانید از مشاورههای دیگران درباره انتخابِ شغلِ آیندهتان سود ببرید. مشاوران شما میتوانند از مادر و پدر، تا اقوام و بستگان، مدیر و معلم، همسایه و دوستان، و طیفِ گستردهای از انسانها را شامل شوند. این مشاوران شاید آگاه نباشند که در این راه، گاهی فقط موضوعِ انتخاب یک شغل یا حرفه در کار نیست، بلکه موضوعِ انتخابِ یک زندگی با همه اجزای آن در میان است. نوجوانان، تصویر روشن و کاملی از اهمیت و حساسیت این انتخاب ندارند اما بزرگسالان، مخصوصاٌ آنها که این شهامت را دارند که به شما برای انتخابهای شغلی و حرفهای مشورت بدهند، باید حساسیت و چالشی بودنِ کارِ خود را بدانند.
ارایه راهنمایی، یک کارِ دشوار و چالشانگیز است: به همین دلیل، راهنما، باید همه چیز را در مورد چیستی، چگونگی، و چراییِ پیشنهاد یک حرفه یا شغل بداند و تا جایی که ممکن است با شناختِ دقیقِ شما، و آگاهی و بینش جامع نسبت به آیندۀ مشاغل، اقدام به راهنمایی کند.
اصطلاح «راهنمایی شغلی» (career guidance) یا به شکلِ دقیقتر، «راهنماییِ مسیر شغلی»، از حدود 80 سال پیش در دنیا مطرح شد. «راهنماییِ مسیر شغلی»، را میتوان یک برنامه جامع و توسعهای تعریف کرد که برای کمک به افراد در انتخاب و اجرای انتخابهای تحصیلی و شغلی آگاهانهشان طراحی شده است. به عبارت ساده، این سفری است که در آن داوطلبان، در یک فرایندِ عالمانه و منطقی، برای اتخاذ تصمیماتِ درست و آگاهانه، رشد میکنند و آمادگی انتخاب پیدا میکنند. «راهنمایی مسیر شغلی»، که به دنبالِ مشاوره شغلی انجام میشود، عملِ هدایت، یا نشان دادن راه است.
«راهنماییِ مسیر شغلی»، فرایندی است که به شما کمک میکند تا دانش، اطلاعات، مهارتها، و تجربه لازم برای شناسایی همه انتخابهای تحصیلی و شغلی را بهدست آورید. هر تصمیمی که به این ترتیب درباره شغل خود میگیرید، به رفاه، تامینِ مالی، و رضایتِ عاطفی شما در همه عمر، هر کجایِ جهان که باشید، کمک خواهد کرد. فرایندِ «راهنمای مسیر شغلی»، به شما کمک میکند با در نظر گرفتن خواستهها و الزامات فعلی و آینده، و نیز با توجه به ویژگیهای شخصیِ خود، مسیر شغلیتان را با اطمینانِ بالا، انتخاب کنید.
در عصری که پرسشهای شغلی دانشآموزان یا نوجوانان افزایش پیدا کرده و جدیتر شدهاند، پاسخ به پرسشهای مربوط به راهنمایی شغلی یا حرفهای، بهطور کلی، حساستر و با اهمیتتر شده است. نمیدانم که آیا شما هم این پرسشها را در ذهن دارید یا به حساسیت آن پی بردهاید؟
اگر از وضعیت فعلی دنیا بهطور دقیق خبر نداشته باشید، نمیتوانید درباره آینده نظر بدهید. ناآگاهی و فقرِ اطلاعات درباره مشاغل کنونی دنیا و روند تغییرات و تحولات در آینده حرفهها و مشاغل، در بسیاری از نقاطِ دنیا رواج دارد. برای مثال در هند، فرهنگِ مراجعه به راهنمای شغلی وجود ندارد و اکثریتِ دانشآموزان، برای آینده خود، فقط با حدودِ 10 حرفه آشنا هستند که اغلب مواردی مانند مهندسی، پزشکی، حقوق، و امورِ مالی را در بر میگیرد. شاید برای شما جالب باشد که بدانید، در حالی دانشآموزانِ آن کشور از حدودِ 10 حرفه اصلی و پایه آگاه هستند که، امروزه برای حرفههای مختلف بیش از 600 گزینه داریم. این حرفهها، در مرحلۀ عمل، تبدیل به هزارها فرصت اشتغال میشوند که در دنیا وجود دارد.
راهنمایی شغلی در مدارس متوسطه دنیا و از جمله در ایران، برای همه دانشآموزان در دسترس است. در برخی کشورها، که برنامه راهنمای کسبوکار برای دانشآموزان ارایه میشود، به دانشآموزان در قالبِ برنامه آموزشی، اطلاعاتی دربارۀ تخصصها، صلاحیتهای مورد نیاز در هر حرفه، طیفِ حرفهها و شغلها، روند تغییراتِ آنها، و همچنین اطلاعاتی درباره فرصتهایی داده میشود که دانشآموزان برای کسب صلاحیتهای مورد نیاز حرفهای و شغلی به آنها نیاز دارند. این اطلاعات با نیازهای بازار کار و مهارتهای شغلی فرد در آینده مطابقت دارد.
به عنوان اطلاعاتِ تکمیلی، خوب است بدانید که حرفه (profession) عبارت از کاری است که نیازمندِ آموزش و پرورش تخصصی است و مسیر آن طولانی و شامل انواع فعالیتهایی است که فرد حرفهای در یک زمینه خاص انجام میدهد، اما شغل (occupation)، هر فعالیتی است که توسط یک فرد برای کسب درآمد انجام میشود.
راهنمایِ مسیرِ شغلی، معمولاً با ارزیابی مهارتها، علایق و نقاط قوت شما شروع میکند. او باید اطلاعات کاملی از سابقه تحصیلی و پیشرفتها و محدودیتهای شما را در اختیار داشته باشد، سپس بر پایۀ این اطلاعات، مسیرهای شغلی بالقوهای که ممکن است مناسب شما باشند، را شناسایی میکند. یک راهنما، اطلاعاتی در مورد مشاغل، الزامات شغلی، پتانسیلِ رشد، و پتانسیل درآمد مشاغل به شما ارایه میدهد. همچنین، به شما کمک میکند تا گزینههای آموزشی و مسیر تحصیلِ خود را بهتر کشف و شناسایی کنید و اگر نیاز به کسب تجربه کاری داشته باشید، به شما مشورت میدهد. راهنمای مسیر شغلی برای شما نسخه معینی را به سلیقه خود نمیپیچد بلکه، متناسبترین انتخابها را بررسی و در یک فرایند طولانی که میتواند از چند هفته تا چندین ماه طول بکشد، شما را آماده تصمیمگیری میکند.
راهنماییِ مناسب برای سوالات مرتبط با شغل به شما کمک میکند تا شخصیت، زمینهها، استعدادها و نقاط قوتِ خود در رابطه با دنیای کار و حرفه را بشناسید. راهنمایی مسیر شغلی، به شما این امکان را میدهد که گزینههای چند-شغلی را قبل از تصمیمگیری نهایی در خصوصِ انتخابِ مسیر شغلیِ مناسب، به دقت بررسی کنید. برای بهره بردن از امتیازاتِ «راهنمایی مسیر شغلیِ» قابل اعتماد که بر آینده شما اثر میگذارد، ببینید که آیا جزو افرادِ زیر هستید؟
1. دانشآموزان کلاس نهم و دهم: دانشآموزان کلاس نهم و دهم در آستانه اتخاذ حیاتیترین تصمیم شغلی یعنی انتخاب یک جریان مهم هستند که به ادامه تحصیل آنها در دانشگاه وصل است. در صورتی که جزو این گروه هستید، بیشترین بهره را از راهنمایی مسیر شغلی خواهید برد. دریافت راهنماییهای شغلیِ تخصصی تا پایانِ کلاسِ دهم، همراه با برنامههای مشاوره تحصیلی، شغل متناسب با شما را تعیین و به شما در انتخاب درست، کمکهای بی همتایی میکند.
2. دانشآموزان کلاس یازدهم و دوازدهم: دانشآموزان در این دوره، سختیهای زیادی میکشند: آنها از یک سو با حجم بزرگی از دروس و اضطرابِ کنکور مواجه هستند و از سوی دیگر، مشغله انتخاب شغل و تصمیمگیری درباره رشته تحصیلی دانشگاهی را دارند. دانشآموزان در این سالها، اغلب برای انتخاب شغل، بر اساس نظرات دیگران دچار سرگیجه و ابهام، و از سویی نگران آینده و از این جهت، تحت فشار هستند. اگر شما هم وضعیت مشابهی دارید، بهترین راه برای غلبه بر این چالشها و درک حداکثر پتانسیل خود، دریافتِ خدمات راهنمایی مسیر شغلی است که راه را برای تصمیمگیری شما روشن و اطمینانبخش میکند.
3. دانشآموختگانِ دانشگاه: بر اساس گزارش تایمز اقتصادی، فقط حدود 20 درصد از شاغلان از شغل خود راضی هستند! با راهنمایی و مشاورۀ مناسب، فارغالتحصیلان دانشگاهی و حرفهای هم میتوانند برای شغلی برنامهریزی کنند که با علایق و شخصیت آنها مطابقت داشته باشد و به رشد آنها کمک کند. هرچند آنها زمان طلایی دریافت راهنمایی در این زمینه که باید از کلاس نهم آغاز میشد را از دست دادهاند اما هنوز هم فرصت انتخاب بهتر را در اختیار دارند.
آیا به راهنمایی شغلی نیاز دارم؟ این سوال را هر دانشآموز دبیرستانی باید از خود بپرسد؛ هرچند این سوال، پاسخ از قبل تعیینشدهای دارد! همه انسانها، قبل از اینکه تصمیمهای مهمی در زندگی خود بگیرند، در وضعیت دشوارِ دوراهی قرار میگیرند. حتی گاهی در سنین بزرگسالی هم دوست داریم قبل از تصمیمگیری در موردِ یک مسئله ساده مانندِ لباس پوشیدن، از خانواده و دوستان مشورت بگیریم. از آنجایی که انسان، موجودی خردمند و منطقی است، همیشه میخواهد بهترین نتیجه را به دست آورد: میدانیم که بهترین نتیجه، وابسته به بهترین تصمیم است. آیا نباید در هنگام انتخاب مسیر شغلی، که یکی از بزرگترین و دشوارترین تصمیمات زندگی است، دقت و وسواس لازم را به خرج بدهیم؟
خب! … حالا خوب نگاه کنید و ببینید که اگر برای یکی یا چند تا از مواردِ زیر، اهمیت قائل هستید، حتماً نیاز به دریافتِ «راهنمایی مسیر شغلی» از یک فرد یا تیمِ متخصص دارید:
انتخاب شغلِ مناسب. برای دانشآموزانی که شناخت شغلِ مناسب برای آنها دشوار است، وجود یک راهنمای شغلی، کمک میکند تا از سردرگمی خارج شوند و از آن مهمتر، بدانند که از بین صدها گزینه شغلی، مشاغل محدودی که برای آنها مناسب است، کدامها هستند. بنابراین هر دانشآموزی باید بداند که بدون راهنمایی مناسب یک متخصص، ممکن است ناچار باشد بر اساسِ چند توصیه و پیشنهاد دوستان یا نزدیکان برای آینده زندگیِ خود تصمیم بگیرد. معمولاً این توصیهها، از تجربههای محدود و در نتیجه ناقص بزرگسالان سرچشمه گرفته است و لزوماً اطمینانی به دقیق و درست بودنِ آنها وجود ندارد. یک فرد متخصص در راهنماییِ مسیر شغلی، شما را درباۀ دامنه هر گزینه شغلی با جزئیات آگاه، و افق نگاه شما به فردای خود در حرفهها و مشاغل را گستردهتر میکند. اگر تاکنون توانستهاید مسیر یا مسیرهای شغلی خود را با اطمینان شناسایی کنید، راهنمایانِ مسیرِ شغلی میتوانند اعلام کنند که احتمالِ رسیدن شما به هدفهای شغلیتان چه قدر است؟
رفعِ تصمیمگیریِ شغلیِ اشتباه. تصمیمگیریِ درست شغلی در زمان مناسب، تفاوتهای زیادی بین شما و دیگران ایجاد میکند و شما را در میدان زندگی، به جلو میراند. تصور کنید که پس از 4 سال تحصیل و چند سال کار به عنوان مهندس، متوجه شوید که مهندسی بهترین گزینه شغلی برای شما نبوده است. برای اینکه با این تصمیم اشتباه رو به رو نشوید، به کمک راهنمایی مسیر شغلی، این شانس را دارید که در بهترین زمانِ ممکن از عمر، بفهمید که استعداد و اشتیاقِ واقعی شما کجاست تا در همان جهت، تحصیل خود را ادامه دهید و با شایستگی و آمادگی کامل وارد شغلِ متناسب با خودتان شوید. از آنجایی که تغییر جریانها و کشف نکتههای جدید درباره اولویتهای شغلیتان، نیازمندِ برنامهریزی، اقدام، و پیگیریهای زیادی دربارۀ انواعِ انتخابهای شغلیتان است، همیشه توصیه میشود که قبل از اینکه هزینههای سنگین یک انتخاب اشتباه را به خودتان تحمیل کنید، از همان ابتدا، برای انتخاب شغلِ مناسب، راهنمایی بگیرید.
مسیر شغلی دقیق. یک دانشآموز ریسک-گریز معمولاً چند گزینه شغلی را برای خود در نظر میگیرد و به یک گزینه اکتفا نمیکند. اگرچه این، اقدامی منطقی است اما بسیاری از دانشآموزان، باز هم اسیر سردرگمی در انتخاب شغل اصلیِ خود از میان گزینهها میشوند. در وضعیت سردرگمی، ممکن است تمرکز آنها تغییر کند و در نتیجه مشخص شود که در حد توان عمل نمیکنند. راهنمای شغلی نه تنها به دانشآموز کمک میکند تا مسیر شغلیاش را با اطمینان تعیین کند، بلکه او را در مورد مسیرِ درست، راهنمایی میکند؛ مسیر شغلی او را ترسیم میکند؛ و به او کمک میکند تا دچار سردرگمی نشود.
در این مقاله آموختیم که: