اقدام‌پژوهی را آن‌طور که هست، بشناسیم

اقدام‌پژوهی و سایر روش‌های تحقیق

اگر روش‌شناسی تحقیق را بدانید به خوبی این نکته را دریافته‌اید که روش‌های مختلفی برای انجام کار پژوهش وجود دارد: بعضی از روش‌ها در برخی از زمینه‌های خاص مفیدترند. اما در عین حال در همه روش‌های پژوهشی به برخی فرایندها و روندهای مشترکی نیز بر می‌خوریم که امری طبیعی است.

پژوهش‌ها را اغلب به 3 دسته تقسیم کرده‌اند: پژوهش نظری، پژوهش ارزشیابی، و اقدام‌پژوهی. این تقسیم بندی، که مورد پذیرش برخی صاحب‌نظران مطرح دنیا است جایگاه و اهمیت «اقدام‌پژوهی» را نشان می‌دهد.

پژوهش نظری: تفسیر و شرح رویدادها بدون هیچ‌گونه داوری درباره رویداد            

پژوهش ارزشیابی: داوری رویدادها و تبیین و تفسیر آن

پژوهش اقدام‌پژوهی: توصیف و تفسیر و تبیین رویدادها به‌علاوه تلاش برای تغییراتی در راستای بهترشدن آن‌ها.

از نگاه ما، تفاوت اصلی اقدام‌پژوهی با سایر روش ها، «هدف» آن است که در اقدام‌پژوهی عبارت از پیشرفت و بهبود کار کسی است که دست به تحقیق زده است. علاوه بر این، سوگیریِ این روش پژوهش، «اقدام» یا دست زدن به عمل برای حل مسئله است.

چرخه اقدام‌پژوهی

بیایید جور دیگری به اقدام‌پژوهی نگاه کنیم! برای شروع، خوب است بدانید که اقدام‌پژوهی را بیشتر از همه به مارپیچی تشبیه کرده‌اند که هرگز به نقطه پایانی نمی‌رسد. چرا؟ چون این عقیده وجود دارد که مسایل موجود در محیط‌های واقعی زندگی و کار هیچ گاه پایان نمی‌پذیرند: تا در کار و زندگی خود با مسئله رو به رو هستیم، تحقیق ما به روش اقدام‌پژوهی جریان دارد. منظور از مسئله، ممکن است ابهام در پاسخ به این سوال باشد که: “چگونه می‌توانم کارم را رونق بدهم یا در کارم پیشرفت کنم”؟

منظور از چرخه اقدام‌پژوهی، نقشه‌ای کاربردی است که مراحلی که در اقدام‌پژوهی طی می‌کنیم را توصیف می‌کند. برای طی کردن این مراحل باید:

• کارهای جاری خود را مرور کنیم.
• مسئله‌ای را پیدا کنیم و یا جنبه‌ای که قصد بهبود آن را داریم، مشخص کنیم.
• برای حل مسئله، راه‌هایی را فرض کنیم و از بین آن‌ها بهترین راهی را که فرض می‌کنیم، پیدا کنیم.
• سعی کنیم آن راه را طی کنیم و آنچه روی می‌دهد را به صورت داده‌ها و اطلاعات حفظ و ذخیره کنیم.
• در سایه آنچه بدان دست یافتیم، راه حل خود را اصلاح کنیم و تا اطمینان از دست یافتن به راه حل نهاییِ مسئله، به راه خود ادامه بدهیم.
• آنچه را انجام می‌دهیم به دقت کنترل کنیم.
• از کارِ اصلاح شده، یا راه حل مورد استفاده، ارزشیابی به‌عمل آوریم.
• تا رسیدن به رضایت از آن جنبه کار، که قصد بهبود آن را داشته‌ایم، آن را ادامه دهیم.
• تا حد امکان گزارش اقدام‌پژوهی را برای استفاده احتمالی دیگران، انتشار دهیم.

در مولفه‌های این چرخه، دستِ کم پنج سوال کلیدی به ذهن شما خواهد رسید که در زیر به آن‌ها پاسخ می‌دهیم: